… en je bent niet gestoord omdat je gelooft.

Vaak kom ik reacties tegen op geloof en religie dat mensen die geloven achterlijk zouden zijn, dat je psychisch hulpbehoevend zou zijn als je religieus bent. In een blog van Chris Stedman (zelf humanist) kwam ik 5 redenen tegen waarom dat niet opgaat. Ondanks dat atheïsten met deze uitspraak graag de oren wassen van gelovigen. Chris Stedman haalt een aantal interessante quotes aan. Ik vertaal zijn blog, geschreven vanuit het oogpunt van humanist, atheïst, grof:

1. De vergelijking gaat niet op

Soms wordt de uitspraak door atheïsten gewoon gebruikt om te beledigen. Maar laten we uitgaan van de goede intenties. Vaak worden de definities van religie en psychische afwijking door elkaar gehaald. Miri Mogilevsky (zelf atheïst, mental health advocate) zegt het volgende, vrij vertaald:

“Religie en geestelijke ziekte zijn verschillende psychologische processen. Religieuze overtuigingen kunnen het gevolg zijn van cognitieve processen die adaptief zijn, dus zich willen afstemmen en aanpassen op de omgeving zoals het zich onderdeel voelen van een groter geheel.”

Jesse Bering schrijft in The Belief Instinct:

“Mensen die bijvoorbeeld hun huis niet durven te verlaten zonder een paniekaanval te krijgen of de neiging hebben om honderden keren per dag hun handen te wassen ervaren symptomen die hun leven overnemen en bepalen. Alleen in extreme gevallen werkt religie op deze manier.”

Oftewel: religieuze overtuigingen kun je wel irrationeel vinden, maar het betekent niet dat het een psychische of geestelijke afwijking is.

2. ‘Psychische aandoening’ is geen belediging

Zeker niet alle atheïsten willen gelovigen beledigen, maar sommigen willen dat juist wel doen. Het zou logisch moeten zijn, maar toch moet gezegd worden: een psychische aandoening mag je nooit gebruiken als belediging, vooral omdat juist mensen met een psychische ziekte nogal eens zitten in de onbegrepen hoek.

“Het gelijkstellen van religie en psychische ziekte is schadelijk voor een aantal redenen. Aan de ene kant probeer je met plezier religieuzen, gelovigen te beledigen, aan de andere kant zet je mensen op een bepaalde manier die serieus worstelen met een psychische aandoening.” (Mogilevsky)

De oproep van Stedman is dat atheïsten, agnosten en humanisten actief zouden moeten bijdragen aan de waardigheid voor alle mensen en niet bij te dragen aan het ‘ontmenselijken’, ‘dehumaniseren’ van èn gelovigen èn mensen met een psychische aandoening.

3. Religie gaat vaak over ‘welzijn’

Religie moet niet worden geassocieerd met een ziekte, maar veelmeer met welzijn en welbevinden. David Yaden, een humanistisch kapelaan zegt:

“Religie is veel en is vooral moeilijk te definiëren. We zouden het goed kunnen gebruiken voor overtuigingen van een bovennatuurlijke werkelijkheid. Onderzoek wijst eerder een andere kant op. Als het gaat over wat bijdraagt aan geestelijke gezondheid blijkt dat religieuze mensen meer positieve emoties hebben, meer zin in het leven, meer tevreden zijn met het leven, beter kunnen omgaan met trauma’s, meer fysiek gezond zijn, meer sociaal verbonden zijn en niet meer dan gemiddeld worden gediagnosticeerd als met een psychische aandoening.”

Oftewel, het is bijna ironisch als atheïsten religie een geestelijke ziekte noemen omdat zij niet de omgeving hebben (zoals een religieuze gemeenschap) die juist bij kan dragen aan geestelijk welbevinden.

4. Het houdt je af van het stellen van de echte vragen

Als je religie een psychische aandoening vindt stel je niet de juiste vragen. Hoe komt het dat religie zo aantrekkelijk is voor veel mensen? De seculiere samenleving zou wel eens wat mogen afkijken van hoe religieuze gemeenschappen juist bijdragen aan het welbevinden van mensen.

“Als een maatschappij gebaseerd zou worden op seculiere waarden, moeten we heel voorzichtig zijn met wat we pathologiseren. Echte vrijheid betekent ook de vrijheid om te geloven wat je wilt, zonder dat je bang moet zijn om het labeltje ‘ziekte’ opgeplakt te krijgen.” (Yaden)

  5. Atheïsten en theïsten hebben samen een uitdaging

Als je kijkt naar de wereld, dan word je geconfronteerd met het lijden in deze wereld. Of je nu atheïst bent of theïst. In plaats van de strijd hierover aan te gaan en groepen als gestoord weg te zetten zouden we samen ons het lijden in de wereld moeten aantrekken. Daarbij, we hebben meer overeenkomsten dan je zou denken:

“Als je zegt dat religie een psychische aandoening is, verbloem je in feite dat we allemaal – ja, atheïsten ook – regelmatig irrationeel denken. Als irrationeel denken een psychische afwijking is, dan zijn we allemaal psychisch ziek, en dan heeft deze uitdrukking geen enkele waarde meer. De term ‘psychische afwijking’ moeten we bewaren voor mensen die echt lijden en hierdoor moeite hebben met het leven.” (Mogilevsky)

…

Reacties, graag!

Ik ben benieuwd naar reacties, zeker ook van humisten en atheïsten. Hoe zouden religieuzen en niet-religieuzen het beste met elkaar in gesprek kunnen gaan? En wat kunnen religieuzen van niet-religieuzen leren?