Wat nu als het stil blijft terwijl je zo’n behoefte hebt aan een teken van ‘boven’. Waarom zou God zich niet meer, beter, tastbaarder laten zien? En waar is hij eigenlijk?

Sinds de start van mijn vernieuwde God zoeken is er een nieuw thema dat best een belangrijke rol speelt. Dat het donker in je ziel kan zijn. En die duisternis en de stilte van God daarbij raakt knalhard. Vroeger hadden ze het over ‘de woestijnperiode van je geloof’ wat neer komt op het moeten overleven op minimale voorraden en dat de hitte van de dag en de vrieskou van de nacht om je heen is. Is dit het dan? Misschien wel. Maar ik ben er niet op voorbereid. En mijn evangelisch christelijke geloof heeft me er niet de weg in gewezen. Er zijn maar weinig evangelische liedjes die somber en terneergeslagen zijn, die helpen uithuilen en rouwen. Terwijl dat soms juist wel zo de ervaring is.

We bidden wel ff voor u en dan komt het goed

De duisternis van de ziel. En opeens gaat er een wereld open. Een die niet omlijst wordt door vrolijke god-liedjes, gedans en fijne babbels. Deze wereld voelt als een realiteit die achter een dunne façade zit van eenvoudige antwoorden en niet-gecontroleerde zekerheden. Een wereld van een goedkope God die er slechts is om mij gelukkig te maken, die er is om mij persoonlijk een trancedente ervaring van gelukzaligheid te bezorgen. Of een God die hier en daar, als het een beetje mee wil zitten, wel een wondertje doet: “komt u zitten, we bidden wel ff voor u en dan komt alles goed.” Dat is een God die is gedegradeerd tot mijn geluksmoment. In dat soort geluk grossiert trouwens de plezierindustrie, er wordt veel geld in omgezet. En te laat komen we er dan achter dat het ons te veel geld, tijd en liefde heeft gekost en dat het niet de (innerlijke) vervulling bracht die we hoopten. Het kan toch niet zo zijn dat de ene God slechts dat doet? En eerlijk gezegd is het misschien een situatie die tijdelijk wel werkt, maar wat als het even niet meer werkt. Als je tegen de rand bent gelopen, de rand van wat werkte. En nu dus niet meer.

Plastic-perfecte religie

Zijn er daarom zoveel mensen die me keer op keer verzoeken om mijn weg maar in stilte te gaan. Omdat mijn vragen iets doen aan het toch al dunne laagje plastic-perfect om onze religie? Mijn vragen veroorzaken het bij mezelf in ieder geval wel. En als ik anderen begrijp zijn het de momenten dat de realiteit van onbeantwoorde vragen, van God die nog slechts een groots mysterie blijkt te zijn, dat het ongeloof om de hoek komt kijken en concludeert een deel: dan ben ik maar geen gelovige meer, ik ben atheïst.

Die conclusie trek ik niet. Volgens mij ben ik ongeneselijk gelovig. Maar de God van mijn kinderlijke geloof en de God van mijn evangelische geloof is denk ik een andere God (godsbeeld) dan ik nu aan het ontdekken ben, of dat probeer ik te doen. Maar wil ik iets van God ervaren dan is dat waarschijnlijk anders dan ik me ooit had voorgesteld. Niet in glorie-stemming, niet in een gelukzalig moment.

Waarom hebt u me verlaten?

Is het voor een christen niet een hele legitieme ervaring dat God er niet is. Zelfs Jezus vroeg zich op moment suprême, vlak voor zijn dood, af “Mijn God, mijn God, waarom hebt u me verlaten?” Hoe donker is het geweest?

Het evangelische antwoord dat ikzelf hierop gaf was: “kijk, Jezus was door God verlaten, zodat wij nooit meer door God verlaten hoefden te worden“. Nu ik hierop terugkijk vind ik het slechts een technische beschouwing, een technische degradatie van een diepe zielservaring. Een die misschien juist deze hele ervaring ontkent en je terugbrengt in het plastic-perfect-evangelische-geloof. Maar deze ervaring van donkerheid in de ziel is geen systeem, het raakt je in het diepst van je bestaan.

Op de tast

Nog steeds heb ik de hoop dat in deze donkerte ook de Godsconnectie te vinden moet zijn, dat God ergens is waar ik niets ervaar. Is dit misschien waar Paulus op hint als hij op de Areopagus in gesprek is met ‘andersgelovigen’ en hij zegt:

“Het was Gods bedoeling dat ze hem zouden zoeken en hem al tastend zouden kunnen vinden, aangezien hij van niemand van ons ver weg is.” (Handelingen 17:27).

Dit geloof is geen zeker-weten, maar dit geloof zet hoopvol door, ondanks de duisternis. En als je niets meer kan zien, dan moet het maar op de tast.