Toen ik een paar dagen terug schreef dat de Bijbel God niet is, kwam is een veelheid van reacties op. Sommigen instemmend, er waren veel aangenaam kritische reacties en en sommige reacties waren wel erg beeldbevestigend. Zo zegt een van de reacties: ‘De Bijbel is het Woord van God en wij zijn bedoeld om dat Woord te aanbidden … Het mysterie is dus dat God één is met Zijn Woord!, je kunt ze niet scheiden‘. Nee! nee! nee! De Bijbel moet je dus NIET aanbidden, aanbid God alleen. En de Bijbel is God niet. Ik ga er toch maar wat verder op in, in dit wat langere verhaal.

Elke schrifttekst is door God geïnspireerd?

Als de Bijbel God niet is, wat is de Bijbel dan wel? En wat is de inspiratie en autoriteit van de Bijbel? Wel, daar ging het vorige artikel niet direct over. In het vorige artikel maak ik duidelijk dat de Bijbel nooit de plek van God mag innemen. Nu kwam veelvuldig de tekst van Paulus voorbij die inderdaad zegt dat de schrift goddelijk is geïnspireerd:

‘Elke schrifttekst is door God geïnspireerd en kan gebruikt worden om onderricht te geven, om dwalingen en fouten te weerleggen, en om op te voeden tot een deugdzaam leven, zodat een dienaar van God voor zijn taak berekend is en voor elk goed doel volledig is toegerust.’ 2 Timoteüs 3:16-17 (NBV)

Deze inspiratie hier gaat dus over de Tenach, ons Oude Testament van de Bijbel, aangezien het Nieuwe Testament nog niet was samengesteld en vastgesteld en er zelfs op het moment van schrijven van Paulus een deel nog moest worden geschreven. Even voor de duidelijkheid hè. Niet om vervelend te doen, maar wel eerlijk de teksten te lezen. Ik zeg daarmee NIET dat de boeken uit het Nieuwe Testament niet zijn geïnspireerd enzo, maar ik zeg dat deze tekst niet zegt dat het Nieuwe Testament door God is geïnspireerd.

Adem van God

Deze inspiratie kan worden vertaald met de adem van God die ergens doorheen is geblazen. Stel je daarbij niet voor dat de bijbelschrijvers zich in een soort trance bevonden waarin zij willoos, emotieloos en zonder hun eigen karakter zomaar opeens schreven wat God wilde. De Bijbel is dus niet eenvormig in stijl, in karakter, in presentatie van God. Daarmee is de Bijbel dus niet onfeilbaar in de zin van hemels gedicteerd en wars van alle menselijke invloed, universeel toepasbaar.

Er wordt eerlijk geschreven over moordpartijen, perversiteiten, genociden en noem maar op. Is hier de goddelijke inspiratie weg? Volgens mij niet, maar laat eerlijk de vreselijke daden van mensen zien (lees bijvoorbeeld Rechters 19:22-30, een bar verhaal dat niet onderdoet voor de  wreedheden van Islamitische Staat).

Je komt wel soms barre opdrachten van God tegen zoals koning Saul die van God de ultieme vijand, het volk van Amelek, moet uitroeien (lees 1 Samuel 15:2-3). Bij deze opdracht wordt precies uitgemeten wie dat dan moeten zijn: ‘Dit zegt de HEER van de hemelse machten … Spaar ze niet, maar dood alles en iedereen: mannen en vrouwen, kinderen en zuigelingen, runderen en schapen, kamelen en ezels.‘

Dit soort wrede opdrachten van God brengen me nou niet direct in uitzinnige aanbidding. Ik krijg er kippenvel van, voel me onpasselijk worden. Een misselijkheid borrel op. Ik word er boos van.

Waarom?

Omdat ik in het verhaal kruip en dat zie ik grote onschuldige kinderogen die me aanstaren en ik kan niet blijven kijken. Ik moet dat jochie haten, ik moet het doden, ik moet het uitroeien, hij mag er niet zijn. Het jochie heeft nog niets van het leven gezien en is slechts vastgeklampt aan zijn moeder. Ik zie dat het jochie moet toekijken hoe zijn moeder wordt vermoord, dat hij in paniek huilt en dat het alleen maar het huilen en schreeuwen om zich heen hoort van alle andere mannen, vrouwen en kinderen die worden omgebracht. Maar dat gaat vanzelf over als ze dit jochie de schedel inslaan.

Ja, opdracht van de Heer.

Right.

Het brengt me nou niet direct in de stemming om een liedje als ‘Heer ik prijs uw grote naam’ te gaan zingen. Jou wel? Ja? Dat is dan toch ziek?

Zat God erachter?

En bij sommige stukken van de Bijbel mag je je afvragen of God erachter zat. Misschien moet je concluderen dat mensen van harte waren overtuigd dat God ze deze opdracht gaf, maar dat ze het op zijn minst wel heel erg verkeerd hebben begrepen. Hoe kan het anders dan dat Jezus zo’n andere, regelmatig revolutionair omgekeerde boodschap had: geen wraak maar zegen, geen straf maar liefde, niet ik maar jij.

De inspiratie van God, de adem van God door de schrift, betekent wel dat God te herkennen is. Maar door een veelkleurig venster. Het venster is God niet, als je er goed doorheen kijkt, kun je hem wel ontdekken. Maar het zal je met voorgaande niet verbazen dat dat soms niet eenvoudig is.

Geen foutloze Bijbel

Het idee van de foutloze Bijbel is niet van alle tijden. Zelfs in de eerste eeuwen heeft de christelijke kerk gefunctioneerd zonder een vastgestelde bibliotheek aan geaccepteerde boeken en geschriften. Niet dat ik dat een situatie vind om naar terug te keren, maar wel om het relatieve van het biblicistische idee te laten zien, de Bijbel-van-kaft-tot-kaft. Want een van de reacties op het voorgaande artikel laat toch zien wat veel gelovigen als overtuiging hebben: ‘De Bijbel is het onfeilbare Woord van God en elk woord daarin is door God bedacht, gewild en geplaatst.‘

De Bijbel is zeker niet tot stand gekomen als ware de heilige Geest de breedbandverbinding met het hemelse mainframe waarbij de profeten en andere schrijvers de goddelijke printers waren die even de documenten op hebben gehoest.

In de Bijbel kom je mensen tegen die leven: die God ervaren, of juist niet ervaren, die God begrepen, of juist niet begrepen, die God gehoorzaamden, of juist niet gehoorzaamden, die God liefhadden, of die hem juist ontvluchtten. Welkom in de wonderlijke wereld van de Bijbel. Het christelijk geloof kan niet zonder dit wonderlijke boek (of liever gezegd, wonderlijk samengestelde bibliotheek). God is daarin te ontdekken, door een kleurig venster van zoveel verschillende karakters en culturen. Soms ligt de boodschap van God er dik bovenop (denk aan de directe voorschriften die God via profeten geeft) en soms ligt de aanwezigheid van God er dik bovenop zonder dat hij ook maar genoemd wordt (waarbij ik vooral denk aan het boek Esther, waar God nergens wordt genoemd).

Stel jezelf nu eens de vraag

Wat ik graag wil bevragen is wat je nu eigenlijk gelooft als je zegt te geloven in de Bijbel-van-kaft-tot-kaft. Betekent dat dan ook dat je in aanbidding toekijkt hoe God de wereld vernietigt (op een paar dieren en een enkele familie na, familie Noach, tijdens de zondvloed). Betekent dat dat je hartstochtelijk God liefhebt nadat grote bloedspatten zijn achtergebleven op een rotswand met aan de voet van diezelfde rotsen een hoop rottende lijkjes van baby’tjes?

O, vind je dit naar als ik het zo schrijf? Er staat zelfs een liedje over in het boek van God (Psalm 137). Die is nog berijmd ook, en staat in de meeste liturgische liedboeken. Niet dat ik ooit heb meegemaakt dat iemand deze psalm zong.

Ik wil je duidelijk maken dat je jezelf eerlijk moet bevragen waar je in zegt te geloven, omdat alles zijn consequentie heeft.

Woord, licht, de eeuwige en het leven

Als de apostel Johannes zijn wat filosofische boek begint, krijg je een fascinerend relaas met allemaal veel te grote woorden, veel te groot en het lijkt veel te weinig concreet. Maar hoe wil je anders dat onbegrijpelijke, die goddelijke werkelijkheid, beschrijven? Hij doet het zo:

‘In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Het was in het begin bij God. Alles is erdoor ontstaan en zonder dit is niets ontstaan van wat bestaat. In het Woord was leven en het leven was het licht voor de mensen. Het licht schijnt in de duisternis en de duisternis heeft het niet in haar macht gekregen.’ Johannes 1:1-5

Heb je niet door dat keer op keer uit het oude het nieuwe komt? Het Woord is geen statisch gegeven. Het is levend, het is licht, het is scheppend, het is overwinnend, het is oneindig en het is niet op te pakken. Het Woord staat niet op papier, het Woord komt voort uit de mond van de Eeuwige. Ik weet het, veel te grote woorden, maar hoe moet je anders iets van de glimp van God proberen te duiden? Het kan wel hoor, doe het dan op de manier zoals Johannes:

‘Het Woord is mens geworden en heeft bij ons gewoond, vol van goedheid en waarheid, en wij hebben zijn grootheid gezien, de grootheid van de enige Zoon van de Vader.’ (Johannes 1:14-15)

Het Woord is niet dood

Het is correct dat Paulus zegt dat het Woord de dood brengt. Hij heeft het dan over het de wetten die door de godsman Mozes zijn doorgeven (2 Korintiërs 3:6). Je zou zeggen, het woord is onfeilbaar? Nou, lijkt me ingewikkeld, die oude woorden brachten immers de dood. Lijkt me juist heel erg feilbaar, heel erg falen, geen weg die leven brengt maar dood en verwoesting.

Het Woord dat Johannes beschrijft en dat daar ten tonele verschijnt, heeft onder de mensen gewoond. Jezus Christus is hij. Dit Woord brengt geen dood, maar brengt het leven. Dat is het nieuwe. Het Woord van leven, het Woord van genade, van vrijheid.

Het oude woord het zijn tijd gehad, het is voorbij. De overeenkomst van vroeger (ook wel verbond genoemd) is verouderd, versleten en de teloorgang nabij (Hebreeën 8:13). Er is iets nieuws. Oftewel, er is iets niet meer geldig, geherdefinieerd, op zijn kop gezet, de regels veranderd…

Waar ik in geloof?

Ik geloof dat God er is en dat hij achter onze werkelijkheid zit als schepper.

Ik geloof dat we hem kunnen herkennen in Jezus Christus.

Ik geloof in een leven van genade en tweede kansen.

Ik geloof dat de wereld zoveel mooier wordt met het leven volgens zijn ethos: water voor de dorstige, eten voor de hongerige, verzorging voor de zieke, aandacht voor de criminelen, zorgende liefde voor de mensen die de weg helemaal kwijt zijn, zorg en gastvrijheid voor de ander.

Ik geloof bovenal in liefde.

Ik geloof dat liefde altijd wat kost.

Ik geloof dat de liefde van Jezus hem het leven kostte.

Ik geloof dat ik in hem God zelf zie lijden aan de liefde.

Ik geloof dat de liefde altijd overwint.

Ik geloof dat de liefde nooit dood kan.

Ik geloof dat Jezus leeft.

Ik geloof in de Geest van God die in mensen woont waardoor ik God ook kan ontmoeten in de ander.

Ik geloof.

Ik geloof.

Ik geloof.

Maar ik begrijp het vaak niet.

Daarom blijft het ook een zoektocht. Kritisch naar alles wat me is aangeleerd, alles wat me is aangepraat, alles wat ik heb aangenomen als onwrikbaar vast. En dat ik daar regelmatig voor word verketterd, dat zij zo. Dat er meewarig mensen mij afschrijven, het is niet anders.

Bid maar voor me.

Maar bid ook voor jezelf, dat je alles gaat durven loslaten van wat God niet is, wat de plek van God heeft ingenomen, al die façades en luchtkastelen, al de schema’s en systemen. Zodat er niets anders meer is dan God alleen. En aangezien wij niet begrijpen wie hij precies is, is het goed om vervolgens te kijken naar Jezus. En dan is het toch verrassend dat de Geest van God ook de Geest van Jezus wordt genoemd (Filippenzen 1:19). Dan moet Jezus te vinden zijn in de ander. En daar waar Jezus gevonden wordt, daar wordt God gevonden.