Kan jij niet meer in God geloven, ondanks dat je dat altijd hebt gedaan? Het kan je een enorme eenzaamheid bezorgen. Zeker als je altijd in een christelijke omgeving hebt geleefd en gewerkt, en als je vrienden en je familie allemaal gelovig of kerkelijk zijn. De wetenschap dat je niet de enige bent die zijn geloof (dreigt) kwijt te raken, kan wel even wat ontspanning brengen in een verwarrende tijd. Het lijkt misschien dat je alles kwijtraakt, maar je zult merken dat veel dingen vanzelf doorgaan.

Terug bekeren

Wat echter nogal contraproductief werkt is de neiging van veel kerkmensen om mensen weer terug te praten in het veilige en bekende nest. Daarbij worden alle riedels die je wellicht zelf hebt afgestoken, ook uit de kast getrokken. Maar ze blijken niet te werken. Je zit niet te wachten op vergeving, op toegang tot de hemel, op een externe kracht die moet bepalen wat goed en slecht is, en je zit al helemaal niet te wachten op een opgeklopte religieuze ervaring.

Uitgesloten

Wat helemaal ernstig is als je wordt uitgestoten uit een groep die je altijd lief en dierbaar is geweest, alleen vanwege het feit dat je met de oude denkbeelden niet meer uit de weg kan. Vrienden willen geen vrienden meer blijven, op feestjes word je niet meer uitgenodigd, bij familie ben je niet meer (zo) welkom. Het leidt tot veel verdriet en deze afwijzende en veroordelende houding helpt nou niet 1-2-3 om de nodige ruimte te zoeken om je weg te gaan nadat je vastgelopen bent in geloof. Het is eerder een bevestiging dat het geloof van niets-en-generlij waarde is, want ‘zie je wel’, ze zijn allemaal hetzelfde. Velen hebben met trauma afscheid moeten nemen van de kerk, van de hele sociale omgeving van de kerk, van familie en vrienden. Het laat diepe sporen achter.

Ruimte voor zoektocht

Dat je niet meer verder kan met je oude overtuigingen, dat kan ieder mens overkomen. Ik denk dat het ieder mens soms overkomt: oude bekende antwoorden werken niet meer op de nieuwe vragen die je tegenkomt, en je moet opnieuw op zoek gaan naar nieuwe houvast, nieuwe kaders, nieuwe overtuigingen die wel om kunnen gaan met de nieuwe situatie.

‘Hoe kan je nu niet geloven?’ vragen sommige gelovigen zich serieus af. ‘Kijk maar naar de prachtige natuur, wordt je dan niet overweldigd door de schoonheid van de schepping en de almacht van de Schepper?’ Nou kijk, hier zit dus een deel van het punt waar we elkaar kwijtraken. Voor de een is een prachtige zonsondergang een ultiem moment om onder de indruk te komen van God, voor een ander is het natuurlijk ook prachtig, maar gewoon vanwege het feit dat de aarde weer 24 uur rond heeft gedraaid, het licht zo breekt vanwege de atmosfeer, de temperatuur en de luchtdruk. Dat is natuurlijk ook mooi, maar ik wil maar aangeven dat waar de een God aan het werk ziet, daar de ander de natuur feilloos ziet doen wat de natuur altijd doet.

Andere taal

Een moment om geloof kwijt te raken kan zijn als het wonder verdwijnt van de dingen die je altijd als wonder hebt gezien. Dat krijg je vooral als je God hebt gereserveerd voor de dingen die je niet begrijpt, die nog niet te verklaren zijn. Het is dan ook niet vreemd dat God dan als het leven vordert ook steeds minder de ruimte krijgt, omdat voor veel zaken verklaringen zijn gevonden. De een is onder de indruk van een onverwachte genezing, maar ook buiten gebed en geloof zijn er onverwachte genezingen. Is het speling van het lot? Is het de wonderlijke dynamiek van het lichaam die soms een manier vindt om met ziekte om te gaan? Je kan ondanks alles God of het universum er dankbaar voor zijn, maar je snapt het punt natuurlijk.

Liefdeloos

We spreken soms zo’n andere taal als het gaat over geloof, leven en zingeving. Ik ben opgevoed met het idee dat alles zonder God slecht, pervers en liefdeloos was. ‘De wereld’ was de simpele aanduiding voor alles wat fout was. In mijn zoektocht naar wat waar en van waarde is, ben ik vooral tegen de slechtheid en liefdeloosheid op het kerkelijk erf aangelopen, en zeker niet alleen de slechtheid, het perverse en liefdeloze buiten het kerkelijke terrein. Juist op het kerkelijke gebied was ik regelmatig niet meer welkom, daar werd ik regelmatig hard veroordeeld en gefileerd. Ik kwam ook veel herkenning tegen, ook door mensen die inderdaad zijn gestopt met de kerk of gestopt met geloof.

Het oordeel van de kerk bespoedigt voor veel zoekers en twijfelaars het proces om tot een eindconclusie te komen: je moet ver weg blijven bij de kerk, en dan ook beter maar ver bij God vandaan.

Terechte vragen

Dat vind ik zelf enorm jammer omdat er terechte punten zijn waardoor twijfel kan toeslaan in het leven. Denk aan de onverhoorde gebeden voor de dingen die er echt toe deden. Als je altijd is geleerd dat ‘als je iets maar in Gods hand geeft’ dat het dan goed komt, en het komt niet goed, dan heb je reden voor een twijfel. En als dan vervolgens het antwoord komt dat ‘God er altijd een bedoeling mee heeft’ dan gaat het licht wel erg snel uit. Hoe kan God een bedoeling hebben met onrecht, met een genadeloze ziekte?

Simplistische antwoorden

Dat er dan twijfels rijzen bij beelden van God in deze periode, dat lijkt me logisch. Simplistische antwoorden maken het alleen maar erger. En heb je meer aan empathie en aan aanmoediging om de gerezen vragen te benoemen. Het zou goed zijn als mensen worden aangemoedigd om eerlijk te zijn over hun twijfels en terughoudendheid omdat er vaak grote verhalen schuil gaan achter perioden van twijfel en ongeloof.

Met de Bijbel om de oren slaan

Bijbelteksten smijten heeft ook geen zin. Ik ken zelf perioden dat ik ben kapotgegooid met bijbelteksten. Dat ging zo hard dat ik een enorme hekel kreeg aan het boek en aan iedere geciteerde bijbeltekst. Ieder citaat uit de bijbel heeft zijn context en zijn bedoeling en de praktijk leert dat erg vaak bijbelteksten worden gebruikt om een ander om zijn oren te slaan (denk aan hot issues als schepping of evolutie, homohuwelijk, leiderschap, geld, verhouding man en vrouw, etc) die altijd vanuit een bepaalde context en met een bepaalde bedoeling worden gebruikt, terwijl er niet recht wordt gedaan aan de oorspronkelijke bedoeling van een citaat van een bijbeltekst. Maar dat is nog niet eens het belangrijkste: er wordt geen recht gedaan aan de pijn van de ander, de zoektocht, de vragen die zijn gerezen.

Wees de aanwezige God

Het zou goed zijn voor gelovigen om wat meer terughoudend te zijn in het spuien van overtuigingen maar ruimte te maken, misschien ook wel in de kerk, voor de geloofstocht waar ieder mens anders in zit. Er zijn perioden van rouw waar mensen doorheen gaan als God afwezig blijkt te zijn, terwijl hij nu net zo hard nodig is in die periode. Wees dan de aanwezige God voor hen. Misschien was dat altijd wel de bedoeling. Wees de reden waarom mensen niet de hoop opgeven, als ze zoekende zijn. Wees zoals Jezus, precies zoals hij het zei:

‘Wees net als jullie Vader goed voor andere mensen. Veroordeel andere mensen niet, dan zal God jou ook niet veroordelen. Zeg niet dat andere mensen slecht zijn, dan zegt God dat ook niet over jou. Vergeef mensen als ze fouten maken, dan doet God dat ook. Geef, en je zult krijgen, meer dan je vast kunt houden! Want zo veel als jij aan anderen geeft, zo veel geeft God aan jou.’ Lukas 6:36-38

In een tijd van twijfel en zoeken kan je soms dierbare dingen kwijtraken. Er is een tijd voor rouw, voor verdriet. Maar er komt een tijd waarin je nieuwe ontdekkingen kunt gaan doen. Je kan God zomaar op onverwachte momenten tegenkomen.