Wat moet je doen als je de volgende keuze krijgt voorgelegd: òf je gelooft in het letterlijke scheppingsverhaal zoals dat in de Bijbel staat, òf je gelooft in de evolutietheorie.

Ik kan je alvast verklappen dat veel tieners afhaken bij deze onzinnige keuze. Niet alleen krijg je op school geleerd dat we leven op een aarde die miljoenen jaren oud is, ook de wetenschap wijst dit allemaal keer op keer uit. Dus als je moet kiezen tussen vasthouden aan ‘geloven’ in een verhaal waarvan je aan je water voelt dat het allemaal niet zo kan zijn gebeurd, òf je gelooft dan maar niet, dan kiezen veel mensen logischerwijs uit dat laatste: dan maar niet meer geloven. Ja, dat begrijp ik wel. Vaak wordt er een soort dwangmatig denken uit de kast getrokken: als dat verhaal niet letterlijk waar is, dan kan ik de rest van de Bijbel ook wel weggooien. Nou, dat doen ze dan dus ook ja.

[ Tekst gaat verder onder de afbeelding ]

Actueel verhaal

Als je jezelf atheïst of agnost of iets dergelijks noemt, omdat je niet kan geloven in dat scheppingsverhaal, of dat je het vraagstuk van de schepping maar even lekker voor je uitschuift, dan moet je even luisteren. Want het oude verhaal zou wel eens verrassend actueel kunnen zijn.

Een scheppingsverhaal beschrijft de geschiedenis van het ontstaan van wat bestaat. En de Bijbel is zeker niet het enige religieuze of culturele verhaal dat de schepping beschrijft.

Het Bijbelse verhaal vertelt dat God in het allereerste begin de hemel en aarde schiep, dat dag na dag er nieuwe bouwblokken worden toegevoegd tot het uiteindelijk af is. En vervolgens vertelt de Bijbel het verhaal nog eens een keer, maar vanuit een ander perspectief, nu namelijk vanuit het perspectief van de mens. In dat tweede verhaal wordt een verhaal verteld van het paradijs waar de mens leeft, waar een boom is waar niet van gegeten mag worden, van een valse slang en van de mens die van de verboden vrucht eet.

Scheppingsverhalen

Nu zijn er ook Babylonische, Egyptische, Oudnoorse en nog veel meer andere varianten van scheppingsverhalen bekend (lees dit overzicht bijvoorbeeld). Ze hebben allemaal een andere gezichtspunt, ze verschillen soms heel erg terwijl er ook grote overeenkomsten zijn. Wat ze allemaal in ieder geval doen is proberen duidelijk te maken waar wij mensen vandaan komen, wat het doel was van deze schepping en hoe het komt dat er zoveel mis is in de wereld.

Wat moet je met het scheppingsverhaal?

Moet je het scheppingsverhaal uit Genesis 1 tot 3 per se letterlijk geloven om gelovig te zijn? Eerlijk gezegd vind ik dat een enge benadering van de Bijbel, zeker van de oude verhalen die zijn overgeleverd uit ver vervlogen tijden. Kan je je niet voorstellen dat de mensheid door de eeuwen heen zich heeft afgevraagd waarom de wereld eruit ziet zoals het eruit ziet, waarom de mens is zoals deze is, waarom er iets van goed en iets van kwaad in deze wereld is en waarom de mens zelf ook zo vaak een rol speelt in het kwaad?

Het allereerste verhaal over de mens, het oerverhaal van de mens, wordt doorgegeven in het scheppingsverhaal van de Bijbel. Als een echo uit vervlogen tijden krijg je een prachtige schets van het ideaalbeeld van de perfecte mens in de perfecte omgeving: de zondeloze mens die onbevangen en in alle puurheid geniet in het paradijs. Er is niets meer en er is niets meer te wensen over. Alles wat er is, staat de mens tot zijn beschikking. En alles is goed.

Heb je het? Dus alles is puur en perfect.

Ja?

Duidelijk dat dit de situatie is die in het scheppingsverhaal wordt verteld?

Niets meer te wensen over

Nou, in deze setting is de mens dus. En ja, als er niets meer is dan je toch al hebt, kan je ook niets meer wensen hè.

Of wacht…

Stel je nou toch eens voor dat er tòch meer is. Maar dat jij daar niet van weet. Zou je dat dan ook willen hebben? Dus meer dan je je nu kunt voorstellen?

Vind je het een gekke vraag? Nou, misschien is dit wel het issue. Want heel slinks komt een slang naar de mens en stelt een paar simpele vragen: ‘Is het waar dat God gezegd heeft dat jullie van geen enkele boom in de tuin mogen eten?‘ (Genesis 3:1) Tja, eens kijken, nou, we mogen alles eten, van alles genieten, alles staat tot onze beschikking. Er is teveel om van te genieten, maar het is er allemaal. Behalve dan één plek, daar is iets mee. Giftig ofzo. Niet goed in ieder geval, daar zouden we dood aan gaan. Dus ja, we hebben alles, genieten van alles en lopen wijselijk om die slechte boom. Het is hier fantastisch!

Verboden vrucht

Niets aan het handje zou je zeggen. Maar helaas, want stel je nou toch eens voor dat je meer zou kunnen zijn en meer zou kunnen worden als je van die verboden vrucht zou eten. Dan wìl je dat toch gewoon perse ook! En opeens komt er een gevoel van onrecht boven. Het zou toch wat zijn als we het nog beter hadden kunnen hebben dan we het nu hebben, maar iemand houdt iets achter! En ja, de rest is geschiedenis. Eva pakt verboden vrucht. Adam eet mee. Foute boel. Geen paradijs. En alle ellende hebben hier dus vervolgens aan te danken.

Scheppingsverhaal voor nu

Vertelt het oerverhaal van de mens niet gewoon het verhaal van de mens uit de 21e eeuw? Laten we het gewoon eens dichtbij huis houden. Nederland hoort bij de rijkste landen van de wereld. Hoe rijk we het ook hebben, nog steeds kan je het gevoel hebben dat je recht hebt op meer. Er is een soort honger die maar niet gestild kan worden. Ik moet meer en ik heb er recht op!

Ja. Zo zit de mens in elkaar.

En precies dàt heeft de mensheid door de eeuwen heen best wel doorgehad. Er zit een ontevredenheid in de mens die erg gemakkelijk aangesproken kan worden. Want je weet dan wel niet dat er meer is, maar àls er meer is dan heb ik daar ook recht op!

In een van de andere oude documenten (maar een stuk recenter dan het oerverhaal) staat de bekende uitspraak: ‘De wortel van alle kwaad is geldzucht.‘ (1 Tim 6:10).

Er is maar weinig veranderd.

Kijk in de spiegel

Zo is het scheppingsverhaal ook gewoon een verhaal voor iedere gelovige, atheïst, ondernemer, student en politicus anno 2017. Want om te kijken naar het kwaad in deze wereld hoef je geen zwart schaap te zoeken in het verre verleden en met constructies te komen van oerzonde enzo.

Als jij en ik vandaag gewoon eerlijk in de spiegel kijken, zouden we toch moeten toegeven dat dat oude scheppingsverhaal misschien ook wel over jou en mij gaan. En dat het een krachtige waarschuwing is: in al die eeuwen zijn we geen steek veranderd.