De reformatie heeft voor een grote revolutie gezorgd in de wereldwijde kerk. Luther liep tegen grote misstanden aan in de katholieke kerk. Het betalen van zogenoemde aflaten was wel een enorme dwaling. Met het kopen van zo’n geloofsbrief zou je de straf voor de zonden kunnen afkopen. Het is een methode geworden waardoor de katholieke kerk behoorlijk rijk is geworden. In de reformatie werd opgestaan tegen deze manier van geloofsbeleving. Er is niets te betalen, alleen genade kan een mens redden. En zo waren er nog meer geloofsstellingen die nodig gecorrigeerd moesten worden.

Stellingen van de reformatie

Veel van de nieuwe, gecorrigeerde stellingen, zijn terug te brengen tot een aantal nieuwe stellingen in de reformatie, waarbij dit wel de belangrijksten zijn:

1. Sola fide (alleen door geloof)
   Je wordt alleen gered door geloof, niet door een goed leven of goede werken.
2. Sola gratia (alleen door genade)
   Genade ontvang je van God zelf en je hebt niet de tussenkomst van een priester of het sacrament nodig (zoals de eucharistie).
3. Sola scriptura (alleen door de Schrift)
   Volgens deze stelling is alleen de Bijbel gezaghebbend voor het christelijk geloof.

Er is veel over deze stellingen te zeggen. Voor nu alleen even over die derde stelling: sola scriptura. Volgens die stelling kan je alleen iets van en over God weten via de Bijbel. Dat was ook een reactie tegen het idee dat God nog steeds spreekt door de kerk. En ja, als de kerk zijn positie misbruikt om allerlei vreemde zaken te presenteren als nieuwe of vernieuwde basis voor het geloof, dan is dat natuurlijk fout.

In de kerk van het Simonepetra klooster, een van de mooiste kloosters op Mount Athos (Griekenland).

Alle schrift is van God ingegeven??

Vaak wordt er echter vergeten dat de Bijbel niet al op tafel lag in het jaar (+/-) 33 na Christus, het jaar dat Jezus werd omgebracht in Jeruzalem en de christelijke kerk begon. En vaak wordt ook vergeten dat een bijbeltekst als deze niet gaat over de Bijbel zoals de kerk deze nu kent: ‘Al de schrift is van God ingegeven, en is nuttig tot lering, tot wederlegging, tot verbetering, tot onderwijzing die in de rechtvaardigheid is.’ (1 Timoteus 3:16). Natuurlijk gaat dat niet over de Bijbel, want die bestond nog niet eens, alleen de oude Joodse Canon (voor het gemak: het oude testament uit de christelijke Bijbel).

Als je zegt dat we alleen door de schrift (de Bijbel) iets van God kunnen leren, dan wordt voor het gemak vergeten dat in de eerste eeuwen van de kerk er geen geschriften waren die de status van ‘heilige schrift’ of iets dergelijk hadden, in ieder geval niets van het nieuwe testament. Uiteindelijk is door de kerk vastgesteld welke boeken gezaghebbend waren. Het was meer een bevestiging van wat er al was. Want er waren allerlei kopieën van de brieven van de apostelen in omloop en werden gebruikt in de kerken tot onderwijs. De Bijbel is dus niet uit de hemel komen vallen, er is niet een engel geweest die een of andere verlichte geest heeft geïnspireerd tot het dicteren van de bijbeltekst. De Bijbel is geboren in de schoot van de kerk.

Ruim 300 jaar zonder Bijbel

De canon van het Nieuwe Testament, dus de officiële lijst, werd bevestigd in een brief van de Alexandrijnse bisschop Athanasius in het jaar 367. Dat betekent dus dat de kerk het ruim 300 jaar heeft moeten doen zonder een officieel vastgestelde Bijbel. En toch was het christelijk geloof daar. En dat was niet omdat er een geloof was in ‘sola scriptura’, in ‘de schrift alleen’, maar omdat de kerk bestond uit mensen die hun overtuigingen niet alleen hadden, maar deze vooral leefden. Vanuit hun leven was de boodschap duidelijk en bekend.

Het Simonepetra klooster in het laatste licht van de dag. Foto door mij gemaakt op 11 oktober 2017.

De gezichten in de kerk

Het is bijzonder om in de oude orthodoxe kerken rond te zwerven. Je hoort er vooral de verhalen van gelovigen, van heiligen, van geloofsvaders en moeders, die hebben geleefd. Ze hebben keuzes gemaakt en hun geloof heeft hen regelmatig veel gekost. Kom je een orthodoxe kerk binnen, dan zijn er vele gezichten die je aankijken. Niet alleen de gezichten van de Bijbel-heiligen, van Jezus met de moeder Gods, van de apostelen. Maar je ziet ook vele gezichten van heiligen die in de jaren en eeuwen daarna werden toegevoegd. Omdat hun leven liet zien hoe het is om in het geloof te leven. En bij al die gezichten worden verhalen verteld.

Ik geloof niet in sola scriptura

Het is wellicht, hoe goed bedoeld in de poging om een dwaling recht te breien, een van de grote dwalingen van de reformatie geworden. De reformatie heeft 1500 jaar traditie van geloofsverhalen aan de kant gezet met het idee dat we slechts met een overgeleverde tekst meer dan voldoende hebben om alles te weten over God. Ik geloof door de vele verhalen van mannen en vrouwen, door alle eeuwen heen, die hun overtuigingen met hart en ziel zijn gevolgd. Door hun leven leer je wat de boodschap van o.a. Jezus en de apostelen inhoudt. En hoe het leven geleefd kan worden.

Een herontdekking van de verhalen van o.a. de woestijnvaders en woestijnmoeders, zoals de heiligen uit de eerste eeuwen nog wel eens worden genoemd, zouden ook de protestantse en evangelische verrijken.

Maak een mooi verhaal!

Wees eerlijk: de beste preek is immers geen theorie, maar het inspirerende leven van anderen en de goede keuzes die anderen maken. Door hun leven leer je pas wat het betekent als de Bijbelse boodschap bijvoorbeeld is dat je je kruis moet opnemen en Jezus volgen. Wat het betekent om te leven uit genade. En welk mens je wordt als je bent geïnspireerd door God die liefde is. Wat betekent het om te kiezen om je vijanden te vergeven, om geen wraak te willen nemen. Wat betekent het om nederig te zijn.

Kom maar met verhalen. En ga leven.

En zijn we niet allemaal verhalen aan het schrijven? Maak er een inspirerend verhaal van!