Je kunt me serieus blij maken met een glas versgeperste sinaasappelsap. Soms kom je in een restaurant of hotel en die hebben sinaasappelsap bij het ontbijt. Joepie! Vorige week nog, daar hadden ze zo’n echte pers met echte sinaasappels. En het was ook nog onbeperkt aanvullen. Daar word ik nou blij van.

Maar erg regelmatig is het helemaal geen joepie, maar eerder getsie. Het wordt dan wel sinaasappelsap genoemd, maar hoe noem je spul dat ooit sinaasappelsap was, maar waar het water uit is verwijderd en waar je later water bij mag stoppen. En, als je het zo proeft, is dat niet het enige dat er uit is gehaald, en ook niet het enige dat wordt toegevoegd.

De boekenkast van de dominee

Ik ben opgegroeid met een onbevraagd godsidee. Kom een gemiddelde werkkamer van een predikant binnen, en je ziet een boekenwand vol met dikke, statige werken over God, de Bijbel, het geloof, de dogma’s, speciale thema’s, vertalingen, kanttekeningen, achtergronden, exegese, toepassing van de Bijbel en nog veel meer. Voor mij is die enorme boekenwand synoniem geworden voor God die we uit het leven hebben gedestilleerd. We hebben het uitgeperst, ingedikt en een soort van concentraat is opgenomen in al die kunstige boekwerken. Je trekt het uit de kast als je weer wat nodig hebt, of als je vragen hebt. Wat water en geest erbij en voila, daar hebben we weer een verse godservaring. Nou ja, dat hoop je dan, dat het een beetje lijkt op het origineel.

‘Verse’ sinaasappelsap

Laatst was ik in een hotel, je weet wel, met een uitgebreid ontbijt. Er was ook sinaasappelsap. Nou ja, het enige dat voor sinaasappelsap kon doorgaan was het label waar het op stond. De claim was er wel, maar het was bijzonder goor suikerwater met een bittere bijsmaak, dat in theorie iets van sinaasappelsmaak moest zijn. O ja, en de kleur. Het was oranje. Soms moet je weer een glaasje verse sinaasappelsap drinken om te besluiten nooit meer van die gore surrogaat te nemen. En je realiseert dan ook dat een claim als ‘concentraat van vers geperste sinaasappels’ gewoonweg lachwekkend is, maar massa’s mensen blijken er tevreden mee te zijn. Kassa!

Waar komt jouw idee over God vandaan?

Het bevragen van mijn ideeën over God en waar deze vandaan komen, heeft wel wat te maken met het concentraat. Stel je eens de vraag waar je idee over God vandaan komt. Is het omdat de dominee het zegt? Of omdat je het in een boekje hebt gelezen? Is het omdat ‘het duidelijk in de Bijbel staat’? Wat grappig aan deze laatste stelling is dat je altijd moet vragen op welke manier dit ‘duidelijk’ er staat. Het is waarschijnlijk duidelijk met een specifieke manier van de oude tekst benaderen en toepassen. Maar als je deze methodiek gaat bevragen en je bewust begint te worden van alle onuitgesproken aannames, dan blijkt dit ‘duidelijk’ een labeltje te zijn dat net zo opgaat als een plakker op ‘concentraat uit vers geperste sinaasappels’.

God uit aangelengd concentraat

Ik ben me steeds meer bewust geworden dat ik eigenlijk weinig tot niets van en over God kan weten. Hoe dieper ik probeer te duiken, hoe serieuzer mijn vragen worden, hoe minder er daadwerkelijk overblijft. Iedere keer dat ik God in een boek zou kunnen vastleggen besef ik dat hij alles is dat ik niet had kunnen opschrijven. Iedere keer dat ik van God een behapbaar concentraat probeer te maken, merk ik dat God al het andere is. Maar niet het concentraat. En zeker niet het water waar ik het mee probeer aan te lengen.

We proberen van God systemen te maken, we proberen Godservaringen te simuleren en te stimuleren, maar het blijkt een aangelengd idee van een uitgeperste ervaring. Vooral in de jaren zestig tot jaren negentig is er een opleving geweest van evangelische concepten om God maar terug te brengen tot het noodzakelijke concentraat. We hebben ‘vier geestelijke wetten‘, of ‘de brug-illustratie’, we hebben rituele nieuwe gebeden ontwikkeld en ervan gezegd dat als je deze gebeden bidt, dat je dan gered bent, we hebben nieuwe rituelen ontwikkeld met hand opsteken tijdens een oproep ‘geloof je dit of dat’. God… is teruggebracht tot iets dat wij kunnen programmeren, waar je op een moment dat het jou uitkomt, wat water en geest kunt toevoegen en voila, hier is hij dan weer. Een beetje losgaan in D-mineur.

Terughoudendheid

Je kan God niet vastleggen, niet in een doosje stoppen, niet in een fles concentraat. Als jouw God wel daarin past, dan is je God helaas niets meer een product van je eigen fantasie. Hoe meer je probeert God te leren kennen, hoe meer je zult ontdekken dat we eigenlijk nagenoeg niets weten. Daar hoort een houding van terughoudendheid bij. Terughoudend in ons spreken over God, in het benoemen van God, terughoudend in het claimen dat iets wel of niet God is, wel of niet van God.

In het oudste verhaal uit de Bijbel, het verhaal van Job, worden veel beweringen over God gedaan. Op een gegeven moment spreekt de allerhoogste. Hij begint wat vragen te stellen. En Job… valt compleet stil. ‘Werkelijk, ik sprak zonder enig begrip, over wonderen, te groot voor mij om te bevatten.’ (Job 42:3). Ik ben ook stiller geworden over God.

Annemieke schrijft aan het einde van haar laatste blog:

‘Het werd stil en in die stilte kwam God terug, dat wil zeggen, het verbonden voelen met de Eeuwige. Op een heel andere manier dan ervoor. Een woordeloos besef van eenheid, van God die in ons aanwezig is. Die in elke ademteug nabij is. Geen God van veel woorden of een God die zich opsluit in een leer. Maar een God die werkelijk liefde is.’

Stiller

Ik ben echter niet stiller geworden over ideeën over God. Die ideeën moet je altijd blijven bevragen. Het is een goed ding om ideeën over God kwijt te raken en los te laten. Want dan komt er ruimte om God ergens te vinden, buiten je kaders, buiten je verwachtingen en zonder je fles verse godservaring, zojuist voor u bereid uit een overjarig concentraat.