Er is niets zo zeker in het leven dan het feit dat we ooit doodgaan. Dat het moment van doodgaan voor ons gemiddeld langer op zich laat wachten dan mensen die honderd jaar eerder leefden, maakt het feit van onvermijdelijkheid niet anders. Doodgaan. Kan je er trouwens ooit klaar voor zijn?

Plastic-fantastic

Er zit trouwens een ongemak in ons besef van de dood. Iedere keer dat we geconfronteerd worden met het grillige karakter van de dood, brokkelt weer een stukje van de maskerade van het leven af. Het leven is niet zomaar plastic-fantastic. En als je afscheid moet nemen, dan wordt je even uit de waan van alle dag getrokken. Op die momenten worden we geconfronteerd met wie we daadwerkelijk zijn. Sterfelijk. We zijn gemaakt uit stof en tot stof zullen we weer terugkeren. We zijn geen God, niet eens godjes. Met voortschrijdende wetenschap kan de dood bestreden worden, kan het moment van uiteindelijke overgave aan de vergankelijkheid worden uitgesteld. Maar voor heel even.

De dood kan je niet blijven negeren. De dood is niet te ontkennen. En misschien hebben we de eindigheid van het leven en het besef van de altijd dichterbij-komende dood nodig om de waarde van het leven te vinden en om de bron van leven te vinden.

Houden van het leven

Zelf denk ik ook wel eens dat ik graag duizenden jaren zou willen leven. Ja echt, ik hou van het leven. Het leven is te bijzonder om weg te gooien. Ik hou zo on-ge-lo-fe-lijk van het leven. Van de dood ben ik niet bang geloof ik. Wat er komt nadat het leven wegstroomt uit mijn brein, dat zie ik dan wel. Of ik dan in de wereld van onze lieve Heer kom, of opgenomen wordt in het alles, daar maak ik me eigenlijk niet druk om. Ik hoop daarin op het goede, maar echt, dat komt dàn wel. Maar leven, echt leven, dat is wat nu moet gebeuren. En ik wil zo graag leven. Leven in alles, ten volle, overvloedig en gretig.

Besef van eindigheid

Het besef van eindigheid van het leven, maakt van ieder moment iets heiligs. Het besef van eindigheid brengt me dichterbij mezelf, dichterbij anderen en ik denk ook dichterbij God. Niet dat ik druk ben om mijn ‘eeuwige zieleheil’, wat nogal eens een soort spiritueel rookgordijn is die wordt opgetrokken om met angst mensen te forceren. Dat leven hierna, we maken er een beetje een te groot ding van hè. En het zal de volgende stap zijn in een mysterieuze reis wie we als mens zijn. Wat is er bij veel gelovigen gebeurd dat ze zich vooral lijken te bekommeren over het leven ná dit leven?

Vergeet niet lief te hebben

Memento mori, gedenk te sterven. Het moment gaat komen. Maar tot die tijd heb je zoveel gekregen. Je hebt tijd gekregen om te leven. Het besef dat het voorbij gaat, maakt van ieder moment een heilig moment. Het besef dat het leven eindig is, kan je helpen om je terughoudendheid overboord te zetten en daadwerkelijk te gaan leven. Vergeet niet om lief te hebben. Vergeet niet om de ander vast te houden. Vergeet geen erfenis op te bouwen die je kan doorgeven als je eigen tijd erop zit. Vergeet niet ‘ik hou van je’ te zeggen, omdat er een dag gaat komen dat je dat niet meer kan doen. Vergeet niet het leven te vieren, ieder moment dat je in handen hebt gekregen.

Ik heb hoop

En als de dood komt, dan hoop ik. Waarop? Dat vind ik steeds lastiger onder woorden te brengen. Voor je het weet krijg je een harde tackle van een of ander gelovige die je even om de oren slaat over hoe je dit nu moet zeggen. Voor je het weet krijg je weer een zwik bijbelteksten om de oren geslagen door een ik-weet-het-allemaal-beter-gelovige. Ik weet het allemaal niet meer beter. Niet meer. Dat houd me met twee voeten op de grond. Ik hoop wel dat ik in de werkelijkheid van God zal zijn. Vroeger zou ik je er mooie theorieën over hebben opgehouden, maar ik besef dat al mijn ideeën over het hiernamaals te kort schoten en regelmatig buitengewoon naïef waren.

‘Maar als ik sterf, zal ik bij Christus zijn.’ Deze uitdrukking wordt door Paulus gebruikt als het gaat over leven en sterven. Kijk, daar kan ik dan wel weer wat mee. Omdat het niet zo strak omlijnd is. En ook omdat ik niet hoef te wachten tot ik dood ga. Dan blijft dit misschien wel over. Maar het is nu al iets, dat met Christus zijn en Christus kennen. Wat er uiteindelijk gaat gebeuren als ik dood ga, dat zie ik dan wel weer. Tot die tijd wil ik zorgvuldig omgaan met al het kostbare dat ik in handen heb gekregen. De dood herinnert me eraan dat het leven niet vanzelfsprekend is.

Mijn God, ik ben je zo dankbaar

Vlak voordat Etty Hillsum op transport werd gezet naar concentratiekamp Auschwitz, waar ze vermoord zou worden, schreef ze:

“Ik ben wat men noemt ziek en bloedarm en bedlegerig en toch is iedere minuut zo vruchtbaar tot aan de rand. Ik moet het je altijd weer toejubelen, mijn God: ik ben je zo dankbaar dat je me zo’n leven hebt willen geven.“

Memento mori, gedenk te sterven. Memento vita, gedenk te leven.