Eenzaam-in-de-kerk-1

Geloven in God die ik niet begrijp

6 min leestijd

Jaren heb ik op de preekstoel gestaan. ‘k Begon er ooit mee toen ik theologie ging studeren en ik wat ervaring moest op doen. In de evangelische kerken is dat redelijk eenvoudig, je hebt er namelijk veel lekenpredikers. Jaren heb ik week in en week uit op kansel gestaan en met vuur Goed Nieuws gepredikt. Terugkijkend vraag ik me regelmatig af wat er allemaal te babbelen was. Altijd de Bijbel open en mensen vertellen met een zekerheid over de dingen die je niet kunt weten. God dit, God dat, Hij wil zo en Hij is dat van plan. En vooral: Hij houdt van je, Hij heeft je lief, Hij heeft het goede met je voor. Week in, week uit. 

De hoofdact van het religieuze theater

Nu denk ik oprecht: wat is er nu eigenlijk allemaal zoveel te babbelen? Het is soms bevreemdend om naar jezelf terug te kijken, op al die podia waar ik op stond, en te denken: ik moest dus de hoofdact zijn en een goede preek houden. Ik moest de mensen een goede tijd geven zodat ze weer opgebouwd of geïnspireerd op weg konden gaan. Daar lijkt het hele theater om te draaien. Of, in een zeldzaam geval, dat je mensen stof tot nadenken moest meegeven. En o ja, de liedjes natuurlijk. Want we zingen liedjes. 

Vol vuur en de Bijbel in de hand

Iedere keer als ik weer een sprekert met volle zekerheid en vol vuur, de Bijbel open en als het even kan in de hand, allerlei beweringen hoor en zie doen, dan word ik onrustig. Dan bedenk ik dat ik daar dus ook zo stond.

Maar wie ben ik eigenlijk? Dat weet ik steeds minder. En ik weet al helemaal niet meer wie God is. Daar kan ik alleen maar naar gissen. Waar haal je de zekerheid vandaan om te zeggen dat ‘God een plan heeft’, dat ‘Hij alles in de hand heeft’ en dat ‘Hij van je houdt’? Waar haalde ik het vandaan? Was dat omdat mensen het graag willen horen? Omdat mensen niet met ‘ik weet het niet’ kunnen omgaan misschien? Omdat mensen graag zekerheid willen hebben? 

Over welke zekerheid heb je het eigenlijk? 

Als je deze zekerheid loslaat en daarbij ook al het babbelen over ‘Gods liefde’ en ‘Gods plannen’ en ‘het is toch duidelijk dat…’ loslaat, dan blijft er gevoelsmatig maar weinig over. Wat hou je over als je niets meer zeker weet? Komt dan alles op losse schroeven te staan? Met mij zullen veel herkennen dat er maar één deur over lijkt: de weg uit het christendom, de weg uit het geloof weg, de weg naar buiten de kerk. 

Eenmaal de zekerheid kwijt is het voor altijd kwijt

De stap weg uit het zeker weten was een bevrijdende stap. Ik liep een wereld in van het niet meer weten. De enige zekerheid die ik had was dat de zekerheid het niet was. En eenmaal kwijt, komt het nooit meer terug. Als je hele geloofsbeleving bestaat uit gebabbel over zekerheden, over een lieve God die lief heeft en meer van dat soort dingen, dan valt er heel erg veel stil kan ik je zeggen. Dan wordt het opeens leeg. 

Kijk, dacht ik bij mezelf, zo voelt het dus om een randheiden te zijn. Zo gek was dat niet, zo was mijn ervaring. Zo leeg voelde het ook niet. Het was in ieder geval eerlijker dan het overschreeuwen van het latente gevoel van ongeloof, twijfel, niet kunnen weten en niet kunnen vasthouden. ‘k Noemde mezelf maar atheïst, dat was wel zo duidelijk. De God die ik jaren vol vuur stond te promoten, de God van liefjes en mooie plannen, daar geloofde ik niet meer in.  

Christenen veroordeeld omdat ze te atheïstisch waren:
’t Is interessant te beseffen dat in de eerste eeuwen christenen werd verweten om atheïstisch te zijn. Deze Jezus-volgers deden niet mee aan de gebruikelijke religieuze feesten, bezochten niet de tempels. Het zorgde ervoor dat de religieuze markten minder gingen verkopen, het verdienmodel viel weg voor verkopers van beelden en andere religieuze curiosa. Polycarpus van Smyrna (overleden 155 AD) werd veroordeeld omdat hij te weinig religieus was. ‘Weg met de atheïsten’, zo werd geroepen terwijl hij terechtstond. Toen Polycarpus zijn christelijke overtuiging niet wilde opgeven, werd hij verbrand. 

Geloven in God die ik niet begrijp

Begin vorig jaar was ik weer eens in Griekenland, op bezoek bij m’n peetvader. We bezochten onder andere een klooster in Meteora. Maar we gingen ook op bezoek bij archimandriet Dionysios. Hij geeft leiding aan een grote kloosterorde en het was bijzonder om te gast te zijn. We hadden tijdens de maaltijd een geanimeerd gesprek over mijn weg naar de oosterse orthodoxie.

Een goed nummertje kon ik naar mijn gevoel niet maken. Mijn weg naar orthodoxie was er niet een met volle zekerheid. Maar eerder het omarmen van mysterie en niet weten, van verhalen, een oude traditie en schoonheid. ‘k Vind het inspirerend om te leven in de lange lijn van wonderlijke verhalen, mensen die keuzes maakten. Ach, of het allemaal zo gebeurde? Het boeit me niet zo erg en volgens mij gaat het er ook niet om. En hoe verder ik kom, hoe minder ik durf te beweren. Hoe minder zekerheid. Monnik Dionysios zat glimlachend te knikken. Vol herkenning en aanmoediging. ‘Apofatisch hè!‘, zei hij.

In de vroege kerk was er een stroming van ‘apofatische theologie’. Het is een bescheidenheid in de oosterse spiritualiteit die ik heb leren waarderen. Geen spierballentaal, maar berusten in het mysterie.

Apofatische theologie, ook bekend als negatieve theologie, is een vorm van theologisch denken en religieuze praktijk die probeert God, het goddelijke, door ontkenning te benaderen , om alleen te spreken in termen van wat er niet gezegd mag worden over de volmaakte goedheid die God is. Het vormt een paar samen met de katafatische theologie, die God of het goddelijke benadert door affirmaties of positieve uitspraken over wat God is.

Gelovige atheïst of atheïstische gelovige

Waarom ik dit schrijf? Omdat ik mezelf serieus blijf afvragen wat voor een gelovige ik eigenlijk ben. Zo gelovig voel ik me namelijk niet. ‘k Voel me er steeds meer onthand mee, onhandig. ‘k Ben geen goede verkoper meer, maar misschien was ik dat ook nooit echt. Het voelt of ik steeds weer moet zoeken naar mijn plekje in het grote verhaal. En nog steeds zwerf ik rond. Misschien ben ik wel het meest een gelovige atheïst. Of een atheïstische gelovige. Ook goed. Iets er gewoon tussenin.

Hoe dit jaar gaat worden?

’t Zal zwervend zijn. In een mooie, boeiende en veranderende wereld.

Waardeer je dit artikel? Overweeg een kleine donatie. Voor een volgend kopje koffie tijdens het schrijven bijvoorbeeld.

PS: zie je een schrijfvoutje? Mail me ff!

Bedrag € -

[yarpp]

Abonneer
Laat het weten als er
guest

4 Reacties
Nieuwste
Oudste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties
Dick Vos
Dick Vos
2 jaren geleden

Ik Citeer: “Kijk, dacht ik bij mezelf, zo voelt het dus om een randheiden te zijn.” Ik krijg het gevoel dat je op dat moment dichter bij God stond dan je ooit hebt gestaan. God vraagt ons alle zekerheden los te laten en je over te geven aan hem. En je zekerheden loslaten is wat je gedaan heb, nu kun je aan je zoektocht beginnen. Vergeet alle theorieen en vraag het aan God zelf. Bid… Lees verder »

Jan
Jan
3 jaren geleden

Broeder Wouter, prachtig betoog, herkenbaar voor velen meen ik! Jammer dat het artikel andere gelovigen, misschien wat minder sterk als jij, met lege handen laat staan in vertwijfeling. Het is een persoonlijke zoektocht die je prachtig verwoord, maar je gooit op meerdere vlakken het kind met het badwater weg in mijn ogen. Er is geen enkele onderbouwing met het Woord meer, welke ons gegeven is tot zekerheid (Hebreeën 11:1) Je schrijft ik “voel” me niet meer… Lees verder »

wietze baron
wietze baron
3 jaren geleden

Hallo Wouter. Hier nog iemand die een vergelijkbare weg is gegaan. Naarmate ik dat geloof in Jezus verloor werd het steeds lastiger om in evangelische en charismatische kringen “de boodschap te brengen” en daarbij integer te blijven. Het zweet begon me steeds meer uit te breken! Er is voor mij ook geen weg meer terug en ik denk dat ik niet, of minder in ieder geval dan bij jou, in de mystiek een vervanging kan… Lees verder »

Jaap de Gans
Jaap de Gans
3 jaren geleden

Hey Wouter, bedankt voor het verwoorden wat er in je hart leeft. Het is alsof ik mezelf hoor…! Weet dat je niet de enige bent die dit proces doorloopt. Mooi man…, in 2021 loop ik zwervend met je mee. Sjaloom…!