Kunstenares Marina Abramovic had een aantal jaar geleden een bijzondere kunstvoorstelling waarbij je als bezoeker een minuut mocht doorbrengen met haar. Twee vreemden gaan tegenover elkaar zitten. In stilte. Ze kijken elkaar in de ogen. En daar gebeurt wat, in dat moment van stilte, in de woordloze conversatie. Het is ook heel naakt om deze oefening te doen: elkaar met een open vizier in de ogen van de anderen kijken. Sommigen gaan lachen, anderen gaan schuiven. Ik vind het mooi, zo’n ontmoeting.

Nog nooit zoveel pijn gezien

Over die reactie van al de mensen die tegenover Marina gaan zitten vertelt Marina dat ze eigenlijk gewoon werkt als een spiegel voor degene die aan de andere kant van de tafel zit. ’Nog nooit heb ik zoveel pijn gezien’, vertelt ze zelf over deze voorstelling (bron). 

Onverwachte ontmoeting met oude liefde

Ergens tijdens de dag komt Ulay voor haar zitten. Ze kennen elkaar wel, maar de laatste keer dat ze elkaar zagen was dertig jaar daarvoor, toen ze een periode een vurige relatie hadden. Die relatie verbraken ze op een symbolische manier: ze liepen de Chinese muur, beide vanaf een andere kant en kwamen elkaar op het midden voor nog een laatste groet tegen. En nu zat hij daar, zonder dat ze zich hierop had voorbereid. 

Luiken van herinneringen

De gezichten spreken boekdelen. Je kunt op het gezicht aflezen dat er met een rukwind allerlei luikjes van herinneringen worden open geblazen en de tranen rollen over de wangen. Prachtig. En het is ook wel een kippenvel momentje hoor.

Hoe verbinden we met elkaar? Dat is ook door elkaar eens diep in de ogen kijken. Ook door de stilte zijn werk laten doen! Soms is stilte gewoon fout, maar de eerlijke stilte, de goed getimede stilte, maakt ruimte. Ruimte voor de ander. Ruimte voor ideeën. Ruimte voor pijn. Ruimte voor respect. Ruimte voor begrip. Ruimte om op een nieuwe of andere manier de verbinding met de ander te zoeken.

“Ik ontdekte dat ik minder en minder te zeggen had tot ik uiteindelijk stil werd en begon te luisteren. In die stilte hoorde ik de stem van God.”

~ Sören Kierkegaard

Als je stil bent, terwijl er gesproken zou moeten worden, zorgt dat voor onbegrip en onenigheid. Maar als je de stilte inzet op het goede moment, een goede timing, dan is dat precies de taal waarin je verbinding en begrip vindt.

Zeldzaamheid aan stilte

Stilte en aandacht zijn echter steeds zeldzamer. We kijken elkaar vaak in de ogen, maar als je in Teams, ZOOM of gewoon videobellen tegenover elkaar zit, kijk je elkaar nooit recht in de ogen. De webcam zit nagenoeg altijd boven daar waar je naar kijkt. Nooit recht in de ogen.

Soms mis ik het enorm om een ander, tegenover me, gewoon in de ogen te kunnen kijken. We missen niet alleen de tijd om in dezelfde ruimte als de ander te zijn. We missen ook iets belangrijks als we de tijd niet hebben om de aandacht aan de ander te geven: de tijd zodat de ander er kan zijn in alles wat hem bezighoudt. Dus ook de pijn en het ongemak. Het leven in alle facetten.

‘The Power of Silence’

Als je een kwartiertje de tijd hebt, luister dan eens naar dirigent Neal Gittleman, die het Dayton Philarmonic Orchestra dirigeert. Hij heeft het over de kracht van stilte in muziek. En de kracht van stilte in ons leven. Zijn eerste echte moment dat hij doorhad hoe krachtig de stilte is, was tijdens een maaltijd die hij meemaakte tijdens een retraite in een katholiek klooster.

Ook vertelt hij over het meest belangrijke muziekstuk van de 20e eeuw: 4’33 van John Cage (check deze uitvoering eens)

Als ik eens een minuut stilte met je mag delen, dan hoor ik het graag.