Daar waar de een God ziet, daar ziet de ander een grote leegte. Niets gaat minder op voor het rondkijken in de immense ruimte. Ik wil je kort meenemen op een reis voorbij onze wereld, even de blik verleggen van hier naar het eindeloze. Zoek met me mee naar God in het oneindige. Als je hem al moet kunnen vinden.

Anders gaan kijken

Eeuwen lang heeft de mens geleefd in het idee dat het bestaan hier en nu, alles wat wij kunnen zien en waarnemen, dat dat alles is wat er bestaat. Er was geen noodzaak om na te denken over een ronde aarde in plaats van een platte, want een mens die ooit de wereld rond (!) zou kunnen reizen, die was er toch niet. Tot niemand het randje van de aarde kon vinden. Tot er mensen waren die anders gingen kijken naar dezelfde werkelijkheid.

Middenin het M51 sterrenstelsel is een X-vormige constellatie gevonden. Dit is 1100 lichtjaren van de aarde verwijderd. Bron foto: hubblesite

Stofje in het heelal

En wat te denken van het immense universum en de ontdekking dat wij slechts een stofje in het heelal blijken te zijn. Dat hadden we nog niet door hoor, toen we ontdekten dat de aarde niet het middelpunt was van ons zonnestelsel, maar dat de zon er het middelpunt van was en wij slechts om deze zon heen draaiden. En toen we ooit voet buiten onze dampkring konden zetten en verder gingen kijken, toen kwamen we erachter dat alles eindeloos was. Hoe langer we keken, hoe meer we ontdekten, hoe verder de randen van wat we kunnen waarnemen, hoe meer wat we niet kunnen zien, wat ons niet kan bereiken.

Wij zijn weinig.
Wij zijn bijna niets.
Wij zijn slechts een stofje
in een eindeloos heelal.

De aarde in een straal licht gevangen

Op 14 februari 1990 werd er een foto gemaakt van de aarde. Nog niet eerder was er een foto van zo’n afstand gemaakt: 6 miljard kilometer verder in de ruimte, vloog de ruimtesonde Voyager 1 met een snelheid van 65.000 kilometer per uur van de aarde weg, en maakte een foto van ons zonnestelsel. Het is een van de meest iconische foto’s van de aarde geworden. De Aarde is op de foto slechts 0,12 pixel groot. Het is de ene pixel die is gevangen in een prachtige straal licht. Dit is trouwens de totale grootte van de foto die we kregen. En kijk daar, die witte spikkel, dat zijn wij.

Bron: nasa

Pale Blue Dot

Naast dat het een van de meest iconische foto’s is, is het ook een foto die je klein maakt. Heel klein. Want daar op die ene stip, gevangen in een straal licht, daar gebeurt alles waar wij ons druk om maken. Daar worden kinderen geboren, daar sterven oude mensen. Daar wordt de liefde bedreven en daar worden oorlogen gevoerd. Daar wordt gebeden en gevloekt. Daar wordt gezorgd en daar wordt vernietigd. Dat is het huis van de dief en van de dominee. Daar worden goden aanbeden en goden ontkend. Daar woont de rijke en de arme. Daar is verdriet en daar is blijdschap. Het huis van de held en de schuilplaats van de lafaard. Dat is alles waar wij het mee moeten doen. Precies dit is het perspectief dat Carl Sagan had toen hij zijn boek ‘Pale blue dot‘ schreef.

Look again at that dot. That’s here. That’s home. That’s us. On it everyone you love, everyone you know, everyone you ever heard of, every human being who ever was, lived out their lives. The aggregate of our joy and suffering, thousands of confident religions, ideologies, and economic doctrines, every hunter and forager, every hero and coward, every creator and destroyer of civilization, every king and peasant, every young couple in love, every mother and father, hopeful child, inventor and explorer, every teacher of morals, every corrupt politician, every “superstar,” every “supreme leader,” every saint and sinner in the history of our species lived there-on a mote of dust suspended in a sunbeam. ~ Carl Sagan

Vlekje in het heelal

Wat betekent eigenlijk in dit letterlijk eindeloze perspectief een zin als ‘God had de wereld zo lief…’ Wat doet de wereld er eigenlijk toe, alles is zo klein, zo niets, slechts een vlekje in een eindeloos heelal. Dat gevoel kan je overvallen als je voor een momentje even anders gaat kijken.

Kijk eens naar de foto, naar dat ene vlekje.

God maakte alles zeg je? Hij heeft alle haren geteld, kent ieder beestje, weet van het bestaan van de miljoenen soorten die leven op deze aarde, en de veelvoud aan soorten die alweer zijn uitgestorven?

En je denkt dat dit de enige plek in het oneindige heelal is, waarop leven is te vinden?

En zouden zij ook God aanbidden? Een die ook persoonlijk is?

Een lied voor God

De een ziet het, de ander niet of niet meer. De een gaat een lied voor God zingen vol verwondering en aanbidding, de ander pijnigt zijn brein om de eindeloosheid te kunnen vatten, en het proberen om de consequenties van al die gedachten op een rijtje te krijgen.

Dan moet je er niet maar even niet aan denken dat over een tijdje (duurt nog een paar miljard jaar hoor) onze zon is opgebrand en geëxplodeerd, en dat de aarde er dan niet meer zal zijn, maar mee is gesleept in de enorme catastrofe als gevolg van het uitdoven van onze zon (door sommigen aanbeden als God). Dat weten we nu al, omdat we deze fenomenen hebben waargenomen, verderop in het heelal. Het gebeurt namelijk aan de lopende band, dat sterren opbranden, dat er nieuwe zonnestelsels worden geboren.

Kijk naar een diepe ruimte foto en je herkent de sporen van onvoorstelbare explosies die sterrenstelsels uit elkaar rukken. Je zal er maar wonen…

This image of NGC 2440 shows the colourful “last hurrah” of a star like our Sun. The star is ending its life by casting off its outer layers of gas, which formed a cocoon around the star’s remaining core. Ultraviolet light from the dying star makes the material glow. The burned-out star, called a white dwarf, is the white dot in the centre.

Heeft God wel zin?

Maar God, wat is zijn plek in deze eindeloosheid? Heeft zo’n perspectief op God wel zin? Wij in het zo eindeloze kleine. En wij denken dat alles om ons draait? Om spirituele ervaringen? Voor sommigen is deze ervaring een start van een proces van afscheid nemen van geloof. God past niet in deze context. God doet grote dingen zeg je? Wat bedoel je dan met groot? In het beperkte perspectief van hier is een aardbeving iets vreselijks, een storm kan gigantisch zijn. Maar het is minder dan niets in het perspectief van een exploderend sterrenstelsel.

God of geen God, dat is de vraag

Het is net hoe je kijkt. Daar waar de ene de onzinnigheid van een God ziet, daar ziet de ander de grootsheid van God. Maar God zien? Dat heeft niemand. God begrijpen? Dat doet niemand. Is God een conceptuele gedachte die je gebruikt om dat wat je niet begrijpt te duiden? Is God liefhebbend en persoonlijk? Maar wat betekent dat liefhebbende dan, als ik even meereis met de Voyager 1 en ik kijk van enorme afstand terug en ik zie nagenoeg niets.

Wat zie jij?

Ik weet niet wat jij ziet, als je de foto bekijkt van deze 0,12 pixel grote lichte vlek in een immense ruimte. Zie jij God? Of zie je vooral het niets. Ik geef maar even geen antwoorden. Natuurlijk kan ik je ingestudeerde antwoorden geven van het bekende wereldbeeld, maar ik wil het op mezelf laten inwerken. En serieus de vraag stellen: als God er dan al is (eerlijke vraag), wie is God dan in vredesnaam (ook eerlijke vraag), en kan ik deze God dan ook ergens ontdekken (nog een eerlijke vraag).

Kijk-tip

PS: op Netflix staat de fantastische serie ‘Cosmos: A Spacetime Odyssey‘. Grote aanrader voor mensen die wel even verder willen kijken dan hun neus lang is.

Zullen we doorpraten?

Ik vind het een bijzonder boeiend thema om over door te denken. Niet te hard, maar gewoon onder het genot van een een of ander geestverruimend drankje en vooral in goed gezelschap. Hier online kunnen we natuurlijk ook doorpraten. Welkom!