De-tijd-nemen

Alles heeft tijd nodig

6 min leestijd

Chronos en Kairos

‘k Weet niet meer wie het me lang geleden zei. Het ging over het verschil van levenshouding tussen Suriname en Nederland volgens mij. ‘Wij hebben de klok maar zij hebben de tijd’, zo was het gezegde. Dat gaat voor veel dingen op. In het boek ‘Stil de tijd’ beschrijft filosofe Joke Hermsen het verschil dat de oude Grieken maakten tussen de Chronos-tijd en de Kairos-tijd.

Chronos is de objectieve tijd, de tijd op de klok. Het is misschien wel de economische tijd.

De Kairos-tijd is meer een subjectieve innerlijke tijdsbeleving, genoemd naar de god Kairos, de ‘god van het geschikte moment‘ (prachtige uitdrukking). Soms voelt het of de tijd vliegt en soms of het voortkruipt. Het lijkt of we al jaren te maken hebben met een lock-down en tijd met vrienden gaat altijd veel te snel voorbij. Het is subjectieve tijd.

Geen ruimte voor de god Kairos

Steeds weer krijg ik het gevoel dat we gevangen zitten in de chronos-tijd, de klok dwingt. Altijd druk, altijd laat en nooit echt tijd.

Een tijd van vakantie is een tijd om even los te breken van de slavendrijver die de klok zo af en toe is. Even geen deadline, geen opdracht die voor vijf uur vanmiddag moet zijn opgeleverd. Dirk de Wachter beschrijft in zijn boek ‘De kunst van ongelukkig zijn’ dat de druk van economische efficiëntie een zeer nadelige invloed heeft op het geluk. Dit is wat hij schrijft:

“Kairos-tijd toelaten vraagt een ander levensritme. Je leeft in het moment en je bent je daar bewust van. Je zit in een flow en de wereld om je heen lijkt te verdwijnen. Die concentratie zorgt voor bevlogenheid en nieuwe inzichten, die uiterst kostbaar zijn. Die intense aandacht en hyperalertheid kun je niet zomaar oproepen. Je hebt er rust en tijd voor nodig. Daarom roept Hermsen op tot een losbreken van de chronos-tijd, en te vertragen. Ik ben het met haar eens. Wat niet wil zeggen dat ik ervoor pleit om je volledig te onttrekken aan de wereld of aan de chronologica. De vraag is: hoe kunnen we in het leven rust weven, of, als in een dans, op gevoel balanceren tussen traag en snel en (liefst samen) zoeken naar ritme. Maar helaas is er voor de god Kairos (de jongste zoon van Zeus, naakt, mooi en jong, maar vergankelijk) geen ruimte in deze doordrammende wereld. We dansen helemaal alleen, gehypnotiseerd door het opzwepende ritme van de verleidende DJ Mammon, tot we dolgedraaid neervallen en vertrappeld worden door de verblinde massa.”

Een goede vraag kost tijd

Tijd is van belang. We moeten verantwoord met onze tijd omgaan. Tijd is wat telt. Letterlijk. Maar juist verspilde tijd is waar de schoonheid is te vinden, de nieuwe gedachten, waar je loskomt van het dwangmatige.

Filosofe Elke Wiss beschrijft in haar boekje ‘Socrates op sneakers’ een oefening waarbij iedereen iets van de afgelopen week moet opschrijven: een ergernis of een irritatie. Maximaal twee zinnen. En nu komt het: in de oefening moet een ander naar deze ergernis luisteren en dan verplicht één minuut zwijgen. Pas na die ene minuut mag er een vraag worden gesteld. Nu gaat het hier niet om de ergernis an sich, maar om de ervaring om even te wachten. Want iedereen die deze oefening doet, vertelt dat de uiteindelijke vraag die gesteld wordt een andere is dan de originele, impulsieve vraag die normaliter als reactie wordt gegeven.

Een goede vraag stellen kost dus tijd. Zeker als het ook een vraag is die openstaat voor de ander, de ander beter leren kennen. En niet zozeer wordt gezien als de optie om de eigen mening weer te ventileren.

De ander in het centrum van de belangstelling

Hoewel ik bijzonder graag vele nieuwsgierige vragen stel, en oprecht benieuwd ben naar de gedachten van de ander, daar wil ik graag me meer bewust op inzetten. Voor een ADHD’er is het onderdrukken van die impuls van altijd direct reageren misschien wel een grotere uitdaging, maar ik kan me niet voorstellen dat het voor iemand de vanzelfsprekende weg is om te gaan.

Bevragen gaat niet alleen om de ander. Maar ook om mezelf. Waarom denk ik iets, hoe is mijn standpunt gevormd? Wat nu als ik mijn opvatting doortrek, is het dan nog steeds oké in alle consequenties? En waar komen al die andere standpunten vandaan? Hoe komt het dat sommige mensen zich zo ingraven in hun mening en hoe komt het dat anderen zich oprecht kunnen interesseren juist voor de andere meningen?

Geen click-bait

Een genuanceerd verhaal is meestal geen click-bait. Een verhaal als dit ook niet. Het zal marginaal gelezen worden vergeleken bij de verhalen die een sterke mening of een scherpe puntigheid hebben. Die doen het goed en worden veelvuldig gedeeld op Facebook en andere sociale media.

Meningen doen het goed, zeker als de meningen sterk zijn. Grote contrasten doen het goed, het zoeken van de extremen. Voor marketing van je verhaal speel je juist met deze extremen en niet zozeer met het genuanceerde verhaal. Maar de nuance, de tijd, de vertraging, die is niet zo in trek.

Liefde en creativiteit hebben tijd nodig

Gek eigenlijk, want juist de vertraging van de tijd is in het gewone leven toch eigenlijk ook best sexy? De momenten dat de tijd wordt vergeten bij het heffen van een glas wijn of onder het delen van verhalen en geordenden en ongeordende gedachten? Dat heeft niet met mening te maken, maar met mens zijn. De liefde heeft toch ook de vertraging van de tijd nodig?

Misschien moeten we het weer leren: vertraging omarmen omdat het de enige manier is om zinvol verder te komen. In de vertraging komen nieuwe, frisse ideeën boven. Daar komt weer ruimte voor creativiteit om te borrelen. Daar komen de nuances, daar is de verdieping. Waarom duik ik graag even een katholieke kerk in als het druk is? Allereerst omdat de meeste katholieke kerken open zijn, in tegenstelling tot vele andere kerken. Maar vooral ook omdat de rust even goed is. Alles staat stil. Misschien is het in die rust ook wel, waar we de rust ook zoeken, waar onze innerlijke mens een hemelse dimensie kan ervaren.

Waardeer je dit artikel? Overweeg een kleine donatie. Voor een volgend kopje koffie tijdens het schrijven bijvoorbeeld.

PS: zie je een schrijfvoutje? Mail me ff!

Bedrag € -

[yarpp]

Abonneer
Laat het weten als er
guest

1 Reactie
Nieuwste
Oudste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties
Wilbrand Rakhorst
Wilbrand Rakhorst
4 jaren geleden

❤️