Gandalf en Galadriel

Religieus extremisme en nuance

7 min leestijd

In een interview met filosoof Hans Achterhuis in het Filosofie Magazine gaat het over religie en geweld en andere ontsporingen van religie naar aanleiding van zijn nieuwste boek ‘Geloof in geweld’. Hij zegt er onder andere het volgende: 

Vroeger groeide je op in een religie en een traditie. Maar wanneer je het geloof ziet als iets waarvoor je kiest, dan is dat ook een keuze die je hebt te verantwoorden; je kiest dan één waarheid boven alle andere. Je bent ook eerder geneigd om je keuze te verdedigen tegenover anderen, om hen te bekeren, of te bestrijden, als ze niet in jouw waarheid geloven. Dat is typisch modern. Toen ik nog theologie studeerde, ging ik met een vriend wandelen op het Griekse schiereiland Athos, een monastieke staat waar veel orthodoxe kloosters zijn gevestigd. Ik hoopte met de monniken over het geloof te praten – voor zover dat in het Engels kon – en ik was heel verbaasd toen bleek dat ze daar totaal geen interesse in hadden. Ze waren gewoon praktiserend. Dat is een groot verschil met de moderne opvatting. (bron)

Herkenbaar

De ervaring van Achterhuis bij zijn bezoek aan Athos herken ik maar al te goed van mijn bezoeken daar. Tijdens mijn bezoeken in diverse kloosters was ik verrast over de bibliotheken. De gemiddelde omvang van de bibliotheek van een Nederlandse predikant is bijna net zo lijvig als de complete bibliotheek van een gemiddeld klooster op Athos. Het is niet zo dat het er allemaal niet toe doet, die boeken en al die theologie. Maar het is niet het belangrijkste. Het is niet waar het om draait.

Voor de monniken is, zo is mijn ervaring, niet de ideeën strijd belangrijk. Wat echter wel belangrijk is is dat je trouw je taak doet waar je voor geroepen bent. En als je al 40 jaar in een klooster zit, dan doe je iedere dag de liturgie, dan bid je voor de wereld, dan ben je biechtvader, gastheer voor pelgrims, kok in de keuken, tuinman en klusjesman. 

Niet lullen maar poetsen

Het is opvallend hoe steeds meer moderne religieuzen voor zichzelf als missie zien dat ze de wereld om hen heen in hun keurslijf moeten drukken. Of het nu over de vrouwenrechten onder de Taliban gaat, de zondagsrust in Urk of de klikpremie bij het aangeven van een abortus die de conservatieve gelovigen in Texas erdoorheen hebben gedrukt, het gaat overal om het opleggen van de eigen overtuiging op de hele samenleving.

Dat gaat dan meer op een manier als ‘van mijn God moet je je zus en zo gedragen, dus moet iedereen dat doen. Volgens mijn geloof zijn mensen als jij minder waard, dus je krijgt minder rechten dan ik heb.‘ 

De pot verwijt de ketel dat ‘ie zwart ziet

Het is altijd hetzelfde liedje. De oude gezegdes zijn nog lang niet uit de tijd. Jezus verweet religieuzen dat ze wel de splinter in het oog van de ander zagen, maar dat ze geen idee hadden van een complete paal die uit hun eigen oog stak. Het oude Nederlandse spreekwoord ‘De pot verwijt de ketel dat ie zwart ziet’ zegt het op een net even andere manier. Je oordeelt wel over een ander, maar kijk eens naar jezelf.

Ruimte om te gissen

Als ik eerlijk ben, dan weet ik het al heel lang niet meer hoe het zit met die God, het mysterieuze en het bovennatuurlijke. De verhalen zijn prachtig en ze zijn als een lens waardoor je naar de wereld kijkt. Ze helpen er orde en ritme in te vinden. De oude religieuze tradities bestendigen het idee dat je hier niet zomaar bent, maar dat je in een lange lijn zit van mensen die de wereld ook op een bepaalde manier begrepen.

Maar iedereen moet zijn eigen mening kunnen hebben. Iedereen moet ‘zijn eigen onderzoek kunnen doen’. Iedereen moet zijn eigen exotische vergroeiing kunnen ontwikkelen van de oude tradities. En de waarheden worden absoluut. Er is bij steeds meer religieuze stromingen geen ruimte meer om te gissen. Zwart-wit, ongenuanceerde overtuigingen; de wereld wordt er niet beter van. 

Daarbij, als je verschillende vensters hebt om naar dezelfde wereld te kijken, dan is het gesprek daarover ook maar moeilijk te voeren. Jouw God, jouw Jezus, jouw traditie of jouw verlichting zijn geen argument als mensen niet dezelfde overtuiging hebben.

Het probleem met gelovig zijn in een wereld of samenleving die steeds minder gelovig is, is dat je inhoudelijke argumenten vaak niet meer valide zijn of weinig gewicht meer dragen. Je kunt God niet als argument aanvoeren bij mensen die niet in God geloven.

Emine Uğur (bron)

Kleine goede daden

Als de enige methode om je geloof te promoten een dwang of drang is, dan heb je de PR campagne van jouw God of godje wel verloren hoor. Als je door wet en regelgeving jouw opvattingen wil opdringen aan de veelkleurige maatschappij waar je onderdeel van uitmaakt, dan moet je je ernstig zorgen maken of je wel een God aan het volgen bent, of dat je slechts een fragiele persoonlijkheid hebt die zich alleen kan staande houden door je opvattingen op de ander op te leggen. 

Maar steeds vaker gebeurt het zo. De wereld wordt kleurlozer, harder en scherper. Alles wat extreem is, is eng. En het maakt daarin niet uit in welke hoek van de religieuze kaart je je bevindt.

In Lord of the Rings is Gandalf in gesprek met de elf Galadriël. Een groot onheil dreigt de hele wereld op te slokken. Maar Gandalf heeft hoop, want hij ziet eenvoudige daden van goedheid en liefde door de gewone mensen.

Galadriel: “Mithrandir… why the Halfling?”
Gandalf: “…I don’t know. Saruman believes it is only great power that can hold evil in check. But that is not what I have found. I’ve found it is the small things, everyday deeds of ordinary folk that keeps the darkness at bay. Simple acts of kindness and love. Why Bilbo Baggins? Perhaps it is because I am afraid… and he gives me courage.”

Terughoudend in je overtuigingen

Laat je geloof en visie op de wereld vooral zichtbaar worden door goed mens te zijn. Een beetje terughoudend in je overtuigingen, toegeven dat je veel ook niet weet, maar wel weet wat het is om een vriendelijke houding naar anderen te hebben. Wees moedig in de gewone dingen. Laat nooit na om goed te doen. Om de belangen van de ander meer te laten wegen dan je eigen belangen. Zet je in voor ruimte voor andersheid. Andersheid van jezelf en andersheid van de ander.  

Nog een tip:

Verdraag elkaar en vergeef elkaar als iemand een ander iets te verwijten heeft.
Kolossenzen 3:13

Lijkt me een uitstekende leefregel waar de wereld echt wat aan heeft. En verder gewoon trouw blijven aan je rol om deze wereld kleurrijker, zachter, zorgzamer en verdraagzamer te maken.

Waardeer je dit artikel? Overweeg een kleine donatie. Voor een volgend kopje koffie tijdens het schrijven bijvoorbeeld.

PS: zie je een schrijfvoutje? Mail me ff!

Bedrag € -

[yarpp]

Abonneer
Laat het weten als er
guest

1 Reactie
Nieuwste
Oudste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties
Doortje
Doortje
2 jaren geleden

hoi Wouter, Je schrijft: “Er is bij steeds meer religieuze stromingen geen ruimte meer om te gissen. Zwart-wit, ongenuanceerde overtuigingen; de wereld wordt er niet beter van.” Ben benieuwd waar je deze stelling op baseert? In mijn beleving is er in vergelijking met dertig, veertig, vijftig jaar geleden in kerken heel veel ruimte om twijfelend en praktisch te geloven en te preken. Mensen duren haast niet meer te zeggen of in gesprek te gaan over… Lees verder »