In het begin schiep God de hemel en de aarde… Zo begint de Bijbel, het onbetwiste belangrijkste boek voor christenen. Kan je als 21e eeuwse christen nu wel geloven in de schepping? Of moeten we dat maar herzien? Een paar gedachten van mij hierover.

Een van de redenen waarom christenen het geloof verlaten (lees deze punten) is bijvoorbeeld het feit dat er teveel ingeblikte en oppervlakkige antwoorden komen op moeilijke vragen. ‘Het staat zo in de Bijbel‘ is zo’n gevleugeld antwoord waar je eigenlijk maar weinig mee kan. Want als er één ding is met de Bijbel: het is vrij eenvoudig om deze te laten zeggen wat je gelooft. Je mag het ook buikspreken noemen. Natuurlijk, dat kan alleen door twijfelachtig gebruik van de oude tekst, maar het is blijkbaar mogelijk om op basis van dezelfde bijbel allerlei verschillende en tegengestelde overtuigingen te hebben.

Je bent misleidt door de duivel

Een interessant thema is bijvoorbeeld het omgaan met de oude teksten uit het boek Genesis. Hoe moet je het scheppingsverhaal lezen en begrijpen? Ik ben opgegroeid met de overtuiging dat een schepping van 6 dagen van 24 uur niet eens bevraagd werd. En kinderen krijgen mee dat ‘geloven in evolutie’ direct betekent dat je bent misleid door de duivel. Ja, zo houdt de discussie wel snel op hè. En als je dan gaat nadenken… dat je dan blijkbaar niet in het plaatje past. Dus leg je de hele Bijbel maar naast je neer. Want er is toch geen hoop op een zinnige combinatie tussen de dingen die logisch zijn en dat wat er in de Bijbel staat.

Nu kan ik blijven hangen in ‘ik weet het niet’. Want als er een God is, dan moet ie groot, sterk, krachtig en almachtig zijn. Dus met een woord zou hij alles op zijn plek moeten kunnen zetten. Als ik nu niet meer zo overtuigd ben dat het ook letterlijk zo moet worden begrepen, geloof ik dan niet in de almachtige God? Deze conclusie gaat me echt te snel. De eerste hoofdstukken van Genesis zijn poëzie en is geen historische verslaglegging. Dat zeg ik niet alleen, maar daar is men het over het algemeen wel over eens. Hoe je vervolgens dat moet uitleggen, dat is de vraag.

“Geloof je dan niet meer in God als schepper”?

Kijk, die vraag impliceert dus een vreemde conclusie. Want juist de twee scheppingsverhalen in Genesis 1 tot 3 maken juist duidelijk dàt er een schepper is, dàt God overal achter zit. Het legt niet uit hoe het precies is gegaan maar dat is ook niet het doel van deze teksten. Het gaat over de oorsprong waar God achter zit. En beschreven in een wereldbeeld die echt anders is dan de onze. Lees de Bijbel en je komt vreemde wetenschappelijke visies tegen die vanuit hun tijd helemaal niet zo vreemd waren. De aarde is plat, er staan zuilen onder, de hemel is als een soort tentdoek gespannen boven de aarde, een waterreservoir is in de hemel, de zon draait om de aarde… Over veel van deze visies op de aarde en kosmos denken we niet meer eens over na dat het echt achterhaald is: dat is namelijk logisch. Maar zo logisch was dat niet. We hebben de visie van aarde als centrum van het heelal maar moeilijk los kunnen laten in de geschiedenis. Ik noem alleen maar Nicolaas Copernicus, de wetenschapper die een nieuwe visie op de kosmos introduceerde, maar dat was wel tegen het zere been van de kerk.  Zitten we niet in eenzelfde tijd waarin we een aantal wereldbeelden moeten bijstellen aan de dingen die we kunnen weten vanuit de wetenschap (en ik ben me erg bewust dat we vooral heel veel dingen niet weten).

Echter, het hoeft niet te betekenen dat God gelijk over boord gaat. Want de mededeling in Genesis is dat er een schepper is die staat achter alles wat leeft en bestaat. Maar hoè hij als schepper achter alles zit, dat wordt niet gezegd.

Vertel het me, als je zoveel weet

In het boek Job (een van de oudste teksten uit de Bijbel) heeft de schepper God een gesprek met Job. Aan het eind van het gesprek somt God alleen maar op hoe de schepping functioneert. En… wie zit hierachter?

Wie is het die mijn besluit bedekt
onder woorden vol onverstand?
Sta op, Job, wapen je;
ik zal je ondervragen, zeg mij wat je weet.
Waar was jij toen ik de aarde grondvestte?
Vertel het me, als je zoveel weet…
(Job 38:2-4 NBV)

Het mag niet zo zijn dat je moet kiezen tussen evolutie of geloof en dat er geen combinatie tussen die twee mogelijk is. Als dat zo is, dan hebben we een te beperkt idee over God gemaakt.

Bloedserieus, niet letterlijk

Je moet de Bijbel bloedserieus nemen, maar niet letterlijk. Het boek is nooit bedoeld om ons te informeren over de chemie of de biologie van de vroege kosmos. Het scheppingsverhaal is een theologisch statement om te benadrukken dat er maar één God is. De maan en de zon zijn dus geen goden, maar geschapen entiteiten. De tekst gaat in wezen vooral over de plaats van God, de aard van de schepping en de betekenis van de mens in de kosmos. ~ Cees Dekker (Trouw)

Kijk, wat niet echt helpt is om het idee van schepping als dom weg te zetten. Net zo min als het idee van evolutie als heidens. Te vaak zijn evolutionisten vooral anti-religieus. Kijk, dàt vind ik nu onnodig bekrompen. Het is nog niet zo lang geleden dat we nauwelijks iets wisten van de kosmos waarvan we ondertussen een klein stukje meer weten. Dat door wetenschappelijke ontdekkingen we meer weten, wil niet zeggen dat alles van hoe we vroeger dachten dom en idioot is. Blijkbaar zouden dan slechts in de afgelopen tientallen jaren de idioten opeens in de minderheid zijn… omdat we nu pas eindelijk het echt begrijpen. Ik vermoed dat iedereen zijn wereldbeeld zal moeten bijstellen als we weer nieuwe dingen ontdekken.

Maar dit alles zegt nog niets over de vraag of er een schepper achter zit. Het zegt nog niets over een schepper die we kunnen ontdekken (of misschien wel niet kunnen ontdekken). Een schepper waar sporen van te vinden zijn, maar moeilijk te ‘bewijzen’. Ach, God bewijzen, hoe zou je dat ook willen? Als hij er is dan moet hij groter zijn dan… tja … dan alles wat ik ken. Dus alles wat ik van de schepper zal kennen is altijd in de beperking van mijn menselijke waarneming en voorstellingsvermogen.

Ja, ik geloof

Ik geloof in God als schepper. En ik denk dat, door de ontwikkelingen door (in ons begrip) miljoenen jaren heen, we nu zijn wie we zijn. Maar ja, misschien is het allemaal wel een beetje anders (of heel erg anders) gegaan. We zijn er niet bij geweest. En alles waar we van overtuigd zijn is gebaseerd op interpretaties van waarnemingen in het nu. Ik ben me trouwens ook bewust dat evolutietheorie geeft geen afdoende verklaring geeft voor ontstaan van leven. Daarom ook hier: we weten minder dan we vaak denken.

Een fatale koppelredenering moet te allen tijde worden voorkomen. Dat is een onjuiste rem op de nieuwsgierigheid van de mens die wil ontdekken en begrijpen. Dat kan prima samengaan met geloof en spiritualiteit.

Voor nu hou ik het hierbij. Anders wordt het nerdy en filosofisch. Reacties zijn natuurlijk van harte welkom. Graag inhoudelijk en respectvol naar alle overtuigingen.