Welke goede vraag is jou laatst nog gesteld? Vragen zijn namelijk goed. En deze vraag houdt mij in ieder geval bezig en ik wil em jou ook stellen: waar geloof jij in als er niemand is die als scheidsrechter functioneert. Waar geloof jij in als er geen sociale controle is die je in de veilige, geaccepteerde ruimte van het geloof houdt?

Wat geloof je nu echt?

Dat gebeurde bij mij toen ik los van een vaste kerk kwam te staan. En er was geen kerk meer die me in een bepaalde koers wilde houden. Geen groepsdruk en invloed. En ja, dan komt de vraag op: wat geloof je nu echt? Nadat ik deze tocht bewust ben begonnen heeft het me al veel gebracht.

Nou ja, gebracht. Ik ben er veel door kwijtgeraakt: heel wat eerdere overtuigingen overtuigingen, wondergeloof, een magische omgang met de Bijbel. En het heeft me veel gegeven: een nieuwe manier van beleven van God en geloof. Een die minder stoelt op ‘geloofszekerheden’, maar een die stoelt op een overtuiging dat God er is. Dat: hij is er. En ik heb geen idee waar, hoe, wanneer, wat, en noem maar op. Nou ja, een beetje idee. Hints. Een glinstering van de hemel. Een aanraking in de ziel. Maar, om eerlijk te zijn, dat is natuurlijk allemaal geen vaste grond, geen rock-solid fundament van de duidelijk overtuigde christen die ik was.

God is boos

Laatst hadden we een uitgebreide discussie op Facebook over het bloed-evangelie of een meer orthodoxe-opvatting van het evangelie. Ik zal het je uitleggen. Het was een discussie naar aanleiding van de korte film ‘De Brugwachter’, een 30 minuten film waarin een brugwachter uiteindelijk moet kiezen om een trein vol passagiers veilig over de brug te laten gaan, of het redden van zijn zoontje die vastzit in dezelfde brug (zie hieronder de trailer)

Het kan worden gebruikt om het evangelie uit te leggen op de manier als: ‘God offerde zijn zoon op om de mensheid te redden.’ Ja. Zo legde ik dat ook uit. Zoals in Jesaja 53 staat dat er een offerlam zou zijn:

“De straf die hij onderging,
bracht ons de vrede;
de wonden die hij opliep,
brachten ons genezing.”

Ik had de indruk dat God boos op de mens was. En ja, misschien ook wel is. Tot het moment dat er een boete zou zijn betaald, een schuld zou zijn ingelost. En dat deed Jezus. Ik legde het helemaal uit aan de hand van een soort juridisch idee van redding. Heel Calvinistisch hoor, de reformatorische opvoeding zit er goed in. Maar het leidt er onder andere toe dat veel van de reformatorische en evangelische theologie een behoorlijke nadruk legt op het offer van Jezus, op de schuld die is betaald, het bloed dat de schuld wegwast, etc.

Bloeddorstig evangelie

Een film als ‘The Passion of the Christ’ past helemaal in die traditie (trailer hierboven): een obsessie voor een gewelddadige en zeker ook een bloederige dood. Ik herinner me nog goed dat ik bij de volle bioscoopzaal was, het was de eerste viewing van de film in Nederland met een grote variëteit aan christenen in de zaal. Na afloop van de film hoorde je overduidelijk twee soorten reacties: de halleluja’s, amen’s en prijs-God’s aan de ene kant, en ‘afschuwelijk’ aan de andere kant. Ik begreep het toen nog niet zo. Ja, de film was bloederig, maar was het daadwerkelijk niet zo?

Ondertussen begrijp ik het punt wel. Het is inderdaad een afschuwelijke gruwelijke film met een onnodige hoeveelheid nadruk op een gewelddadige marteling. Het is trouwens ook niet zo dat Jezus ons redde door de meest gewelddadige dood die je kon bedenken (ondanks het feit dat sommige christelijke liedjes het er wel op laten lijken), alsof dat zo in een hemels arrangement zo was geregeld: dood op een zo gewelddadige manier. De vraag werpt zich dan op waarom Jezus zo gruwelijk moest lijden: wel, het antwoord op deze vraag was dat dat was omdat de straf op de zonde zo enorm gruwelijk was. En alleen Jezus kon deze dragen.

Maar is dat zo? Ik weet het niet precies. Maar het rammelt wel. Er zijn mensen die veel gruwelijker zijn gemarteld dan Jezus. Tot op de dag van vandaag. Denk alleen al de twee boeven die samen met Jezus werden gemarteld. Zij hadden niet de zegen van het vroege overlijden die Jezus had. De benen van de arme boeven werden met hamers gebroken terwijl ze nog leefden, zodat ze maar eerder dood zouden gaan… Er moet meer zijn dan alleen maar Jezus en het kruis, Jezus en het gruwelijke lijden als betaling van onze schuld.

Wat heb je aan het leven van Jezus?

In zijn boek ‘How God Became King: The Forgotten Story of the Gospels‘ betoogt N.T. Wright dat we iets zijn vergeten bij het lezen van de evangeliën. Soms heb je het gevoel dat het evangelie bestaat uit de geboorte van Jezus (Kerst) en de kruisiging met alles wat eromheen gebeurde (Goede Vrijdag en Pasen). Maar waarom zou de prediking van Jezus allemaal zijn meegenomen. En waarom zijn al die verslagen gemaakt en meegenomen in de geschiedenis van de dingen die Jezus deed en de dingen die hij NIET deed. In de boodschap van Jezus, vaak zo tegendraads als wat, zit daadwerkelijk het vuur van de hemel.

Dit stuk verandert mijn perspectief op het evangelie. God heeft zich niet van de mens gekeerd. Nooit heeft gedaan. Dat had ik nooit zo gezien. Dat de mens gevangen zit in kwaad, een hang naar macht heeft, ja dat zie ik ook wel. Maar is het niet juist dat Jezus een oplossing liet zien: niet je eigen belang, maar het belang van de ander; je vijand zegenen en niet vervloeken; etc. God heeft zich altijd naar de mens gekeerd. En wat er gebeurt bij de arrestatie van Jezus en alles wat volgt, is niet God aan het werk. Het is de mens aan het werk.

Kerk niet de plek voor twijfels

Mijn plaatje is niet compleet. Maar prima, ik heb de gelegenheid de vragen te stellen, de onzekerheden toe te laten en de twijfels te uitten. Helaas is de kerk niet altijd de beste plek om de twijfels te uitten. Helemaal niet als je predikant bent, of evangelist, of jeugdleider, of op een andere manier verantwoordelijk. Het is eenzaam om niet de twijfels waar je mee worstel te kunnen delen. Een van mijn ervaringen bij het delen van (geloofs)twijfels is vooral dat ik niet alleen ben. Verre van dat.

Als er geen ruimte in de kerk is voor de eerlijke twijfels, dan is het het meest eenvoudige om in stilte te verdwijnen. Dat gebeurt erg vaak. Het zou niet nodig moeten zijn. We zijn allemaal op weg, niemand heeft de waarheid in pacht.

Een leuke quote die ik laatst in onze online praatgroep tegenkwam is deze:

‘Als de jij van vijf jaar geleden de jij van vandaag niet zou verdenken van ketterij, dan ben je niet geestelijk aan het groeien’ (Thomas Merton).

Het zette mij aan het denken. Niet om er een systeem van te maken, maar de gedachte is wel leuk. En bij mij gaat het wel op, moet ik je bekennen. Maar misschien verbaas je je daar dan weer niet over ;)

Ik wil je aanmoedigen om de twijfels juist wel toe te laten. Juist de ongemakkelijke. Want juist die vragen helpen je op weg. Helpen je om systemen te ontmantelen die we voor God in de plek hebben gebouwd. Ze helpen je om op weg te gaan. En wie weet wat je onderweg tegenkomt.

Even terugkomend op de eerdere vraag: