meesterbrein

Gelukkig toeval of Gods masterplan?

9 min leestijd

Mag ik je meenemen in gedachten over wie we als mens zijn, waar we vandaan komen, het doel van alles, het toeval en het lot. Heb je een God nodig om alles te verklaren, of zijn er andere mogelijkheden? En hoe verhouden die zich met elkaar?

Waar was je toen je nog niet geboren was?

De mens kan zichzelf maar moeilijk verklaren zonder het gebruik van concepten als ‘de ziel’, ondanks dat de ziel nog nooit is aangetoond. De ziel, zo willen we begrijpen, is ons diepste zelf. De oorsprong kennen we niet, maar als er iets uit een andere dimensie, een andere tijd of een andere werkelijkheid stamt, dan is het de ziel wel. De ziel is daarmee een van de antwoorden op de vraag ‘waar was je, toen je nog niet geboren en nog niet ontstaan was’.

Een kind zal je zomaar kunnen zeggen dat het in de hemel was, voordat het werd geboren. Want, je moet toch ergens zijn geweest toen je nog niet was wie je nu bent! De ziel is ook de bron van hoop dat het niet voorbij zal zijn als je het land van de levenden achter je moet laten. De ziel is een stukje dat er altijd al was en er altijd zal zijn.

Grootse bibliotheek van de geschiedenis

Maar wat als dat nu niet zo is? Wat nu als je ziel er niet is, dat we slechts een bewustzijn krijgen door de elektrische stromen en verbindingen in ons brein en zenuwstelsel. Wat nu als het ergens aangaat, en we hoe langer hoe meer bewust worden van onszelf en van onze omgeving. En wat nu als ergens het einde komt, de verbindingen worden verbroken en alles weer voorbij is? Wat zou je hierbij missen? Zouden we dan niet mooi in een lijn van de vele generaties een plekje in te nemen?

Het brein

We zouden verbonden worden door de geschiedenis, opgaan in het grote verhaal. Een groter of een kleiner verhaal in de grootse bibliotheek van de geschiedenis. Een verhaal dat hoe dan ook invloed heeft gehad op het verloop van de geschiedenis. Want, de wereld is, hoe je het ook wendt of keert, niet hetzelfde zonder jou. De wereld van nu kan niet zo zijn als jij er niet was. Theoretisch is het zelfs zo dat als ook maar één foton, proton of elektron anders onze ruimte in was geschoten, dat het verloop dan anders zou zijn.

Goed en kwaad maken wie je bent

Hetzelfde is dat we maar moeilijk het idee aan lijken te kunnen dat het leven en het hele bestaan er zou kunnen zijn zonder een bedenker, een architect of een meesterbrein, een God zo je wilt. Deze onverklaarbare macht, oneindig groter dan wat we ons zouden kunnen voorstellen, moet voor alles een plan hebben. Niet alleen de samenhang van nu, maar ook de hele historische ontwikkeling door de vele miljoenen jaren heen en die zo verfijnd is in de aansturing dat alle variabelen op de juiste manier zijn gezet zodat ik ik zou worden en jij jij.

Het zou geen toeval zijn, het zou allemaal een uiterst verfijnd masterplan zijn. Al het nuttige, al het nutteloze, al het goed en al het kwaad, alle geluk en alle rampen, al het bezielde en al het gedachteloze, al het gekende en het ongekende, alles heeft op zijn eigen ongekende manier bijgedragen aan wie ik zou worden (en dàt ik ik zou worden) en aan wie jij zou worden (en dàt jij jij zou worden).

Toevallige rimpeling

Maar wat nu als er geen plan is, geen vooropgezet idee waar jij en ik aan zouden moeten voldoen. Wat nu als we daadwerkelijk het resultaat zijn van een meer dan gelukkig toeval en dat we hier en nu zijn, een toevallige rimpeling in een eeuwige oceaan die, samen met vele andere rimpelingen, soms, als een oneindige hoeveelheid toevalligheden tot hetzelfde momentum leiden, bijdraagt aan een ontembare tsunami. Zou dat het leven minder waardevol maken, minder wonderlijk, minder heilig en minder beschermwaardig?

Geen sluitend antwoord

Beide routes van denken, de route van het ultieme toeval en de route van het ultieme plan, geven alle ruimte om het hier en nu te verklaren. Maar dat niet alleen, ook om het hier en nu te bewonderen. Niemand kan een sluitend antwoord geven op het vraagstuk of wij het resultaat zijn van toevalligheid of dat wij het resultaat zijn van een vooruitgedacht en zorgvuldig uitgestippeld vooropgezet plan.

Waarom zouden we hier een sluitend antwoord op willen hebben? Van harte geloof ik in een God die meewerkte aan alles, en mij kent. Van harte durf ik er ook aan te twijfelen. Is het geloof wel nodig? Aan de andere kant kan je dezelfde vraag stellen: is een overtuiging dat er gèèn plan is wel nodig? Waarom zou ik moeten kiezen? Zouden we als mens niet bereid moeten zijn om beide opties open te houden?

Willekeur van het lijden

Vele mysteries blijven open. In de veelheid van gebeurtenissen en het wijdse van de hele wereldgeschiedenis is het lastig om iedere gebeurtenis te beoordelen op zijn waarde. De ene zijn dood, is de ander zijn brood. De ene zijn geluk, is de ander zijn ongeluk. Wat voor de een vooruitgang is, is voor de ander een grote ramp. De dood van het een is het leven voor de ander.

Hoe kan je dan bijvoorbeeld de willekeur van het lijden beoordelen? Waarom lijdt de ene mens en lijkt het de andere mens goed te gaan? Het lijden lijkt daarmee oneerlijk en willekeurig. Maar naar wie moet je de beoordeling ‘oneerlijk’ uitten? Het is oneerlijk ten opzichte van wat? Is het leven an sich, mèt en zonder lijden, niet een groot mysterie?

begrafenis

Een grote les van het bestaan van het lijden is dat het de rijken en de armen treft, dat het lijden zich daarbij zich ook lijkt te houden aan het principe van willekeur en niet discrimineert. Waarbij ik de kanttekening wil plaatsen dat sommige ziekten gerelateerd zijn aan slechte verzorging en hygiëne, wat gerelateerd is aan voorspoed of het gebrek hieraan. Ook de kanttekening dat sommig lijden te maken heeft met oorlog en keuzes van anderen.

Stofje op de weegschaal

Niet voor niets is dit mysterie van de willekeur van het lijden, het ongenadige dat het leven in zijn grilligheid laat zien, een bron van twijfel aan het bestaan van een God. Preciezer gezegd: het bestaan van een goede God. Want, als God dan goed is, waarom overkomt een mens het kwaad?

Zou het niet beter te verklaren zijn vanuit het principe van volstrekte willekeur, dat het lot je soms het goede geeft en soms heb je menselijkerwijs gesproken gewoon pech, en ondertussen draait het grote geheel van de wereld en alles wat bestaat gewoon door. Je bent een stofje op de weegschaal, een druppel in een grote oceaan.

stof

Anderzijds, in de oude verhalen van bijvoorbeeld de Bijbel blijkt God altijd anders te zijn, hij blijkt niet te voldoen aan verwachtingen, niet te vatten in ideeën, beelden en woorden. In de oude verhalen zijn de wegen van God vaak onnavolgbaar, en zijn zijn gedachten onbereikbaar voor mijn gedachten en begrip. Juist in de oude ideeën over God past het concept dat alles uiteindelijk bijdraagt aan het goede, maar missen we de context, het grote plaatje omdat wij gevangen zitten in ons eigen tijdelijke en kleine perspectief.

In het idee dat alles bijdraagt aan het goede staan alle wissels de goede kant op, ook al leidt de ene wissel naar ramp en tegenspoed in het persoonlijk leven en de andere wissel naar geluk. Het is geloof en vertrouwen dat, in the end, alles op zijn plaats zal vallen. Voor die beoordeling hebben we een fundamenteel ander perspectief nodig op wie zijn zijn en onze plek in het grote geheel.

Wij hebben elkaar nodig

Ben je er nog bij?

Want verder denkend over de wonderlijke mens en wie we zijn geworden: wij mensen, soortgelijken, hebben elkaar nodig om onze innerlijke systemen op microniveau op elkaar af te stemmen, bij te werken en te verrijken. We zijn nu al onderdeel van een dens web van relaties en contacten. Iedere interactie heeft invloed, ieder contact vermeerdert de toch al rijke ervaring die ons heeft gevormd. Ieder woord, iedere blik, iedere stilte, iedere gedachte, iedere zucht en ieder besluit draagt iets over en verandert in ieder geval op microniveau – misschien zelfs op macroniveau – de ander.

Zo is ieder mens onlosmakelijk verbonden met de ontelbare en niet uit te drukken dichtheid van invloeden waar we voortdurend aan worden blootgesteld. Deels is deze invloed onpersoonlijk en heeft komt bijvoorbeeld binnen via media en omgeving, maar deels heeft het juist wel te maken met hoe we als mensen met elkaar interacteren.

Jij maakt mij, ik maak jou.

Jij vormt mij, ik vorm jou.

Jij kan niet zijn wie je nu bent, zonder alle eerdere ontmoetingen met mensen. En ik kan niet zijn wie ik nu ben, zonder alle eerdere ontmoetingen en de invloed die mensen hebben op wie ik ben.

Wel blijk je ergens keuzes te hebben in hoeveel betekenis en ruimte je wilt geven aan de ander. Het is een spannend web van invloeden die je vormen, die de ruimte in wie je bent als mens, benutten: soms zal het je verrijken, soms zal het je proberen te verarmen. Maar hoe dan ook, het is vormend.

Gelukkig toeval

Na al deze gedachten kan ik niet anders concluderen dat het wel waanzinnig tof is dat jij jij bent en dat ik ik ben. Wat tof dat we elkaar treffen. Virtueel of in levende lijve. Het kan geen toeval zijn, zou je zeggen. Of wacht, misschien kan het juist wel toeval zijn. Hoe dan ook, het is wat mij betreft dan wel een heel gelukkig toeval!

Waardeer je dit artikel? Overweeg een kleine donatie. Voor een volgend kopje koffie tijdens het schrijven bijvoorbeeld.

PS: zie je een schrijfvoutje? Mail me ff!

Bedrag € -

[yarpp]

Abonneer
Laat het weten als er
guest

4 Reacties
Nieuwste
Oudste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties
Jan Drost
Jan Drost
5 jaren geleden

Hoi Wouter, Ik lees je blogs altijd met veel respect en plezier, en geniet er van dat je dit soort zaken onder woorden brengt. Zelf ben ik vanuit een ander perspectief bezig met dezelfde vragen als jij aan het licht brengt. Mijn perspectief is dat van de (ontwikkelings)psychologie. Hoe ben ik geworden wie ik ben? Want ik ben er inmiddels achter dat lang niet alles van wat ik mijn leven lang in de kerk geleerd… Lees verder »

Jesús Álvarez
Jesús Álvarez
Antwoord aan  Jan Drost
5 jaren geleden

Hallo Jan.
Ik ben benieuwd hoe je mening tot stand is gekomen “(je kunt niet je naaste liefhebben als je jezelf niet liefhebt – je doet dan alsof)!” Uit ervaring kan ik je zeggen dat je het mis hebt.

Henny Keur
Henny Keur
5 jaren geleden

Het artikel doet mij denken aan Prediker 1:13. De natuurlijke mens stelt zich deze vragen over verleden en toekomst, doel en nut van het leven. Zij die van mening zijn dat dit alles toevallig en volkomen harmonieus tot stand is gekomen, en dat terwijl er buiten de aarde zelfs niet een spoortje van leven ooit is ontdekt, hebben een groot geloof. Heel groot en zij kwellen zichzelf ermee, zoals Prediker vaststelt. Ik heb dat niet,… Lees verder »

Ed de Groot
Ed de Groot
Antwoord aan  Henny Keur
4 jaren geleden

Prachtig omschreven, Henny Keur.