Hoelang het zal duren voor ik weer ben geland na alle avonturen in Griekenland, de heilige berg Athos om meer precies te zijn? Eerlijk gezegd, ik weet het niet. Het heeft me verbaasd dat ik niet allerlei haters op de nek kreeg, omdat ik dat toch nogal kreeg in de afgelopen jaren. Zou het komen dat ze nu denken dat ik uiteindelijk toch nog een beetje gered ben ofzo? Wat een ander denkt, dat weet ik natuurlijk niet, maar het viel me gewoon op. Mensen zijn blij dat ik ‘het’ eindelijk gevonden heb.

‘Het’

De eerlijkheid gebied te zeggen dat ik ‘het’ niet heb gevonden. Misschien wel omdat ‘het’ er niet is. Als ‘het’ een soort toegangspasje is tot het hiernamaals, dan is ‘het’ er niet. En als ‘het’ een soort innerlijk gevoel van gearriveerdheid is, dan is ‘het’ er niet. Als ‘het’ een soort spirituele ervaring is dat je geestelijk maakt, dan is ‘het’ er niet. Eerder moet ik dit beschrijven dat er vrede is met het feit dat ‘het’ er niet is. Geen zekerheden, geen geestelijkheden, geen bijzondere inzichten en geen onaardse ervaringen.

Vertrek in de vroege ochtend met de boot uit Ouranoupolis, onderweg naar Athos

Alhoewel…

Onderdeel worden van een groter verhaal en het omarmen van het mysterie, is dat ook niet iets van ‘het’? Opgaan in een verhaal dat al 2000 jaar onze wereld vormt, onderdeel worden van rituelen uit de oudheid, gedachten uit vervlogen eeuwen die je helpen om de wereld te zien, dat is voor mij ‘het’ dat ik gevonden heb in de orthodoxie, in de oudste christelijke kerk. Het is minder spannend dan je zou denken. Het is namelijk uit het leven gegrepen en brengt overtuigingen terug tot een weg die je helpt om mens te zijn. Er horen te grote woorden bij. Zoals het woord ‘liefde’.

Wat is dat eigenlijk, liefde?

In een prachtig gedicht beschrijft Kathleen Raine (hier een stukje Nederlands vertaald) de liefde als bron van alles:

Omdat ik liefheb
Schenkt de zon haar stralen van zuiver goud
Giet ze goud en zilver uit over de zee…

Omdat ik liefheb
Worden de varens groen en groen het gras en
Groen de met zonlicht doorpriemde bomen…

Omdat ik liefheb
Vloeit de rivier de hele nacht door in mijn slaap,
Tienduizend levende wezens slapen in mijn armen,
Zij waken terwijl zij slapen en rusten al bewegend.

Oprechte liefde, liefhebben vanuit de vezels van je bestaan, is het goddelijke dat in de mens verborgen zit. Als er een God en een Schepper is, dan moet dit stukje zijn dat het dichtste bij de oorsprong zit. ‘Naar Gods beeld en zijn gelijkenis’, zo is de mens bedacht volgens de oude boeken. Dat zit er nog steeds.

In het liefhebben van een ander mens vind je de sporen van de eeuwige. Gewoon in het alledaagse. In het liefhebben van schoonheid en in de liefde van een vriend, daar is het goddelijke te vinden. Je hebt er geen diepgaande studies voor nodig. En je hebt er geen festival voor nodig. Ook geen preek. Je hebt er geen handboek voor nodig. Iedereen die liefheeft kan de sporen van de eeuwige ervaren, daar ben ik van overtuigd, al zal niet iedereen dat hetzelfde noemen.

Bij aankomst in Dafnis, Athos, heb je deze iconische telefooncellen. Tijd voor een fotomomentje.

En dan vrede

Vrede is nog een ander woord dan geluk. Geluk en het streven naar gelukkig zijn kan zo enorm verknipt zijn. Bij de stralend gebleekte tanden bij de smile van een Amerikaanse televisieprediker kan je misschien het gevoel krijgen dat het allemaal mega-ontzettend-fantastisch allemaal is, maar ik geloof er niets van. Veel in het leven is gewoon ruk. Uiteindelijk zitten we allemaal met de scherven van ons bestaan waar we onze weg mee moeten vinden.

Isaac de Syriër (leefde in de 7e eeuw) schreef o.a. dit:

Leef in vrede met uw eigen ziel; dan zullen de hemel en de aarde in vrede leven met u. Treedt met vurigheid binnen in de schatkamer die zich binnen in u bevindt en ge zult zien wat er in de hemel is, want er is slechts een enkele toegang tot beide. De ladder die naar het koninkrijk leidt, is verborgen in uw ziel. Vlucht de zonde, daal af in uzelf en in uw ziel zult ge de trappen vinden waarlangs ge kunt opklimmen.

Vrede is net als liefde zo’n woord dat de weg duidelijker maakt. Het gaat niet om succes en geluk. Het gaat om liefde en vrede. De beschrijving van Isaac de Syriër vind ik trouwens fascinerend omdat hij het heeft over de realiteit van de hemel en de aarde die je in jezelf kunt vinden als er vrede in je is. Het heeft maar weinig te maken met het idee van de hemel waar 24/7 Hillsong liedjes worden gezongen terwijl we samen dansen door de alpenweiden uit The Sound of Music. Dat was ongeveer het karikatuur wat ik meekreeg in de evangelische wereld, ondanks dat het natuurlijk niet zo werd uitgesproken.

Met z’n vieren op de trappen in Karyes, het centrumstadje van Athos.

Alles is te groot

En dat klopt. Het leven is vaak te gecompliceerd om het goed te kunnen omschrijven.

Hoe omschrijf je het als je verliefd ben? Welke woorden geef je daaraan?

En hoe kan je een ander vertellen als de donkere realiteit weer binnensijpelt in je gedachten en het als een dikke en verstikkende deken over je hele dag hangt?

Hoe maak je duidelijk wat een liedje in je losmaakt en de tranen je in de ogen springen?

En hoe maak je duidelijk dat je je leeg voelt omdat je een geliefde moet missen?

Hoe vertel je dat het leven zoveel meer is dat alleen maar nu?

Hoe leg je de vinger op de ervaring dat de tijd soms stilstaat en de eeuwigheid, het tijdloze, je raakt?

Hoe maak je duidelijk dat je hoopt op een grotere werkelijkheid waar een God, een Schepper is?

Hoe leg je uit dat het leven van nu onlosmakelijk verbonden zit in de grootse lijnen van een eindeloze geschiedenis waar ik alleen maar ik kan zijn omdat alle dingen meewerkten hieraan?

Het is allemaal even onmogelijk. We vertellen elkaar heldenverhalen. We gebruiken beelden die ons iets duidelijk moeten maken, maar waarvan we tegelijkertijd merken dat het een onmogelijke opdracht is om het te vatten. Daarom zijn er kunstenaars nodig. Verhalenvertellers. Dichters. Filosofen. Componisten en liedjesschrijvers. Omdat zij een gave bezitten die kan helpen om uit de beperking van het hier en het nu te breken.

Mysterie

Het leven is vaak prachtig, soms duister, regelmatig mysterieus. Wie kan er zijn vinger op leggen, op wat het wonder van het leven eigenlijk is? En waar haalt een mens de energie en inspiratie vandaan om door te leven? Het is geloof in het een of het ander. De ene zal het God noemen. De ander zal het liefde noemen. Een volgende noemt dit misschien wel een groot mysterie. Ieder mens die zijn inspiratiebron is kwijt geraakt is eigenlijk al gestorven.

Uiteindelijk zal je overtuiging je moeten helpen om meer mens te zijn, niet minder mens zijn. Het volgen van het leven van Jezus is een weg om meer mens te worden.

Duisternis

‘k Ben gaan houden van de gedachte om geloof te omschrijven als het omarmen van de duisternis, het aanvaarden van het onbekende, en een soort basaal vertrouwen hebben dat in de duisternis het eeuwige te vinden is. Sorry, mooier kan ik het nog steeds niet maken. Maar meer en meer besef ik dat ik echt steeds minder weet. Oude artikelen en preken van mezelf ben ik bij het grofvuil aan het zetten. Alle gedachten en overtuigingen dat ik het begreep en anderen kon uitleggen hoe het zat met God, geloof, de hemel, de dood en wat dies meer zij, alles moet ik herzien. En ik weet het niet meer. Al heel lang niet.

En omdat ik het niet meer weet, voel ik me eindelijk bevrijd.