Het is misschien wel mijn meest favoriete quote, die van Tolkien die hij schreef in The Lord of the Rings: ‘Not all who wander are lost’. Het is het lied van Aragorn over een onbekende zwerver, over kostbare schatten die verborgen zijn en over diepe wortels die niet aangetast worden door de winterkou.

All that is gold does not glitter,
Not all those who wander are lost;
The old that is strong does not wither,
Deep roots are not reached by the frost.
From the ashes, a fire shall be woken,
A light from the shadows shall spring;
Renewed shall be blade that was broken,
The crownless again shall be king.

Nederlandse vertaling:

Niet alles schittert wat goud is,
Niet ieder die zwerft is teloor;
Wat sterk is verkwijnt niet als ‘t oud is,
Vorst dringt niet tot wortels diep door.
Uit de as zal een nieuw vuur ontvlammen,
Uit de schaduwen ontspringt een schijn;
Vernieuwd wordt het zwaard, het verlamde,
De kroonloze zal weer koning zijn.

Nee, niet iedereen die zwerft is verdwaald. Misschien zijn de zwervers wel de echte reizigers die het bekende achter zich hebben gelaten en het onbekende zijn op gaan zoeken. Zo voelt mijn eigen pelgrimage van de afgelopen jaren.

De deuren achter me zijn dichtgegaan

Nadat ik al mijn energie had verbruikt in de kerken waar ik altijd actief bij betrokken was, kwam er een tijd om de deuren achter me te sluiten. Eerst weg bij de refo-kerken en me ondergedompeld in de evangelische wereld, actief op allerlei terreinen, evangelist zijn, sprekert in vele kerken en op veel verschillende podia, voorganger geworden maar dat liep met een paar jaar op een desillusie uit. Toen ging de deur langzaam achter me dicht. De charismatische beweging is me slecht bevallen. Het kerkse gedoe mis ik als kiespijn.

Bij het balkon van killi Marouda met uitzicht op de Middellandse zee

Niet alleen ging de deur van de kerk dicht. Ook die van mijn eigen overtuiging waar ik me met jaren aan heb gegeven en waar ik zo vurig van overtuigd was. Het was misschien wel een grote farce. Het is een grote show met vaak een duistere werkelijkheid tussen coulissen, duister in de zin van eeuwige discussies, mensen die elkaar met de waarheid de hersenen inslaan en elkaar de hel toewensen omdat mensen anders in het leven staan dan zij. Maar de show moest doorgaan. Daar wilde ik niet meer aan meedoen. En misschien was de show sowieso inhoudsloos. Dus ik ben de weg opgegaan om atheïst te zijn. Vrienden die ik tegenkwam die niet een duidelijke religieuze overtuiging hadden of vrede hadden met een godloos wereldbeeld waren echt best leuke mensen die een geïnspireerd leven leiden. Wat inspireerde hen? Daar was ik nieuwsgierig naar. Niet direct naar de atheïstische fundamentalisten hoor, die zijn net zo erg als de christelijke fundamentalisten: niet te pruimen en niet te harden.

Geef mijn portie maar aan fikkie

‘k Kreeg vrede met het idee dat God er waarschijnlijk helemaal niet is. ‘k Kreeg vrede met een overtuiging dat dit leven alles is wat we hebben gekregen en dat we daar iets moois van kunnen maken en dat dat hele idee van leven na dit leven niet meer was dan een mooi verhaal. Het leek me eerlijk gezegd toch niet echt de hemel om de hele eindeloze tijd in een soort kerkse sfeer te zitten met echt geen leuke mensen. Geef mijn portie maar aan fikkie hè! En bij iedere vraag die ik begon te stellen aan mijn eigen overtuigingen kukelde er weer van alles om en ten slotte donderde het hele bouwwerk van mijn geloof in elkaar. Daar had ik vrede mee.

Levi en Wouter bij Axion Estin, de orthodoxe kerk van het icon van de Moeder Gods, de oudste kerk van Athos, in het stadje Karyes.

Geïnspireerd door Jezus

Dus ja, dat was de weg eruit. Maar het verhaal van Jezus is me altijd blijven inspireren. Gewoon alleen al vanwege de eenvoudige gedachte dat de wereld zoveel mooier wordt als zijn leven en zijn boodschap gevolgd zouden worden. Een wereld die genadiger is, die vergevingsgezind is, nederigheid, niet je eigen belang op de eerste plaats, dat is eenvoudig te begrijpen maar lastig in de praktijk te brengen. Maar stel je nou eens voor dat we gek genoeg zouden zijn om dat toch in de praktijk te brengen, dan wordt de wereld toch de hemel? Je hoeft geen kerkse gelovige te zijn, überhaupt hoef je geen gelovige te zijn, om Jezus te volgen. Dat is trouwens nog steeds mijn grote overtuiging!

Dit was het ene. Dat ik gefascineerd bleef door deze Jood en dat de verhalen een relevante boodschap hebben voor vandaag de dag.

Tijdens de liturgie van de doop in Marouda

De heilige berg

Het tweede was dat ik werd uitgenodigd op Mount Athos, de heilige berg op een schiereiland in Griekenland, wat gezien wordt als de kraamkamer van het christelijk geloof. Hier staan de oudste orthodoxe kloosters en wordt al honderden jaren de oude traditie van de christelijke kerk bewaard. Ondertussen was ik ook bevriend geraakt met Mattias Rouw, die een boek schreef over de Woestijnvaders (als je het niet hebt, zeker aanschaffen, want het is echt een supertof boek). Het was mijn kennismaking met de Oosters Orthodoxe kerk. Op Athos kwam ik terecht in Marouda, een kleine kloosternederzetting waar twee monniken leven: Vader Makarios en Vader Pavlos.

Zegen en gebeden voorafgaand aan de doop door Fr. Pavlos

Veel te veel wijn

Ken je het dat je iemand tegenkomt en het is meer dan een gewone kennismaking maar er is een verbinding tussen twee zielen die maar moeilijk beschreven kan worden? Dat had ik met Makarios. Ik denk, terugkijkend, dat ik in een van de eerste omhelzingen iets van de eeuwigheid terugvond. Veel woorden waren het niet, het was alleen aandacht en het was goed. Later, toen we onder het genot van veel te veel wijn lang hebben doorgepraat, viel het kwartje. Spiritualiteit is hier, aan een tafeltje waar het glas wordt geheven met een mooi mens. Het was een glimp van de eeuwigheid die binnenviel. Het was de eerste echte stap in de orthodoxie.

Ruimte voor mysterie

Nu ben ik nogal nieuwsgierig aangelegd en stel graag eindeloze hoeveelheden vragen. Nog steeds. In de orthodoxie vond ik wel iets wat ik eerder niet vond: ruimte voor mysterie. Het uitgangspunt van niet weten. Je gaat van het bekende naar het onbekende, je komt uit het licht en gaat naar het donker. Het klopte zoveel meer dan het opgeklopte happy-clappy christendom, het altijd maar blij en zeker moeten zijn, of de gerichtheid op een soort vredig einddoel in de hemel met de gedachte ‘als ik maar ben gered’. Hier vond ik de ruimte voor niet-weten terwijl je opgaat in een oeroud theater van verhalen, citaten, gebeden, geuren, klanken, bewegingen en schoonheid. Ik vond ruimte in de manier waarop onbeschrijfelijke waarheden in verhalen en anekdotes worden doorgegeven. Geen dogma’s die in dikke boeken moesten worden opgeschreven, maar inspirerende verhalen van mensen die hun overtuiging hebben geleefd. En hoop voor de hele mensheid, niemand uitgezonderd.

Toeschouwer in een oud theater

Maar nog steeds was ik een toeschouwer in het theater. Het was mooi, maar als de eucharistie werd gedeeld, stond ik erbij en ik keek ernaar. Terwijl het mysterie van de lijdende Christus die het kwaadaardige en het duister overwon gedeeld wordt als een medicijn voor de ziel, een medicijn voor de hele mens. Het blijft een mysterieus ritueel dat uitloopt op het ontvangen van de eucharistie. De uiteindelijke reden om onderdeel te worden van de orthodoxe kerk is dat ik niet meer buiten wilde blijven staan. Als ik nog van één kerk onderdeel wilde worden, dan is het de kerk met de oudste papieren. Ook al is het oud en oosters, ook al kost het me regelmatig moeite om te schakelen naar een totaal ander denken dan het calvinistische patroon waarmee ik ben opgegroeid en wat ook de basis is van het grootste deel van de evangelische theologie.

De doop van Thomas in Marouda, Mount Athos

Voor de derde keer gedoopt

Vorige week was het zover. In een hoekje van Marouda, een killi op de berg Athos, ben ik voor de derde keer gedoopt. Eerst als kind in de Gereformeerde Gemeente (waar je vooral moet bidden om een nieuw hartje…), later in een baptistengemeente. En nu in de orthodoxe kerk. Het zou mooi zijn geweest als het niet had gehoeven. Maar goed, doe het maar all-the-way. Vele gebeden en beloften zijn uitgesproken en in een ijskoud bad, gevuld met water uit de berg en waar de olie op dreef, ben ik gedoopt. Drie maal ondergedompeld onder het uitspreken door de priesters van de oude gebeden. Een stuk uit mijn haren is geknipt als ritueel teken. Van top tot teen ben ik in de olijfolie gezet, overal werden kruistekens gemaakt als teken van de verbinding en belofte van Jezus.

Na de doop naast het doopbad

Scène uit Lord of the Rings

De scène deed me denken aan een hoekje uit Lord of the Rings. Het had iets weg van niet uit deze wereld. Ik weet het, dit is allemaal inlegkunde, maar dat is toch gewoon ook een mooi verhaal? Dat je staat bij een oude bron waar het water van de nederzetting wordt geput, en dat je daar in een bad dat half verstopt zit onder een appelboom wordt gedoopt?

Thomas de Twijfelaar

Ik werd gedoopt met een nieuwe naam. De christelijke naam die ik kreeg bij de doop is Thomas. Ik draag de naam van Thomas de Twijfelaar en zal deze naam dragen als een geuzennaam. Volgens mij is er geen naam die passender is dan deze. In het dagelijkse leven zal ik grotendeels gewoon Wouter blijven, al is het een fijne naam in het internationale verkeer (de naam is gemakkelijker). En de Griekse uitspraak met Thomás, met de klemtoon op de a klinkt echt ook wel tof.

Na de doop

Verder zwerven

Nee, niet ieder die zwerft is teloor. Ik zwerf lekker door. Denk maar niet dat ik zomaar anders ben geworden na mijn keuze om dit ritueel te ondergaan. Mijn pen zal scherp blijven, ik zal mezelf altijd blijven bevragen en betwijfelen. Zoals ik ook anderen zal bevragen als ze dingen beweren of van anderen verwachten of zelfs opleggen.

Goede daden en nederigheid

Toen ik afgelopen week met mijn vrienden op bezoek was bij een monnik die de mooiste iconen van Athos maakt, raakte ik aan de praat met een monnik die de patatjes stond te bakken in de keuken. Het was een mooi gesprek. Hem vroeg ik wat zijn advies voor me was in de nieuwe periode. ‘Goede daden en nederigheid. En dan ga je naar de hemel,’ zo was het advies van de Roemeense monnik. Hoe eenvoudig wil je het hebben? Daar hoef je geen christen voor te zijn hè om te snappen dat het goed is voor een mens. Dit zijn de dingen die ik mooi vind aan de orthodoxie, dat ongecompliceerde. Oké, je komt ook in deze kerk vreselijke mensen tegen hoor, en fundamentalisten die niet te harden zijn, mensen die meer oordelen dan liefhebben. Daar ben ik me van bewust. Maar als het geloof vooral is om de dingen te doen die overduidelijk zijn en de rest lekker laten voor wat het is, dan is de spiritualiteit van de oude kerk een fantastische wereld om te omarmen.

Thomas en Mattias op balkon Marouda

Trek je niets aan van mijn weg

Eerder schreef ik in een blog waarin ik zei dat je je vooral niets van mijn overtuiging en weg hoeft aan te trekken. En dat meen ik. Dit is de weg die ik volg en de richtingaanwijzers stonden deze kant op. Het vraagt vooral aan mezelf om een weg te volgen. Nederigheid is een grote opdracht voor me waar ik nog heel veel jaren voor zal nodig hebben om die weg te volgen. Voor jou zal de weg ongetwijfeld anders zijn. En als je niet religieus of niet christelijk bent, dan maak je ook andere keuzes. Het enige dat ik kan zeggen is dat ik de weg van Jezus Christus een inspirerende weg vind om te volgen.

Twijfelaar

Ook weet ik maar weinig meer over veel dingen. Een hiernamaals? Vraag me er maar niet naar, want ik denk dat ik een ongelovige ben. Wonderen? Volgens mij is het een wonder als een mens zijn eigenbelang opzij zet en aandacht heeft voor een ander. Ga vooral niet achter hordes achterna die beweren dat wonderen en tekenen, openbaring en genezing, op bestelling te krijgen zijn. Van dat theater heb ik de buik vol. Maar aandachtig leven in de dag van vandaag, van vrede in de duisternis vinden, van rust in de storm, dat zijn pas echte wonderen waar de wereld op zit te wachten.

Fr. Makarios en Thomas bij de ingang van Marouda

Mijn zwerftocht gaat door. Vaak zal ik mijn nieuwe naam eer aan doen: de twijfelaar zal blijven twijfelen. En ik ben nieuwsgierig waar de weg me naartoe zal leiden. Trouwens ook waar de jouwe heen gaat. Wellicht komen we elkaar tegen onderweg.

Ik wens je licht op je pad als je het lef hebt om het bekende achter te laten en het duister in te gaan. Ik wens je mensen toe die langszij komen en als een teken van de eeuwigheid aanwezig zullen zijn om je de liefde en aandacht te geven waarmee je door kunt gaan.