‘Welkom in de kerk. Om een goed gelovige te zijn moet je dit en dat doen.’ Het is het meeste eenvoudige om het leven samen te vatten in een set van regels. En voor je het weet bestaat geloof vooral uit opgelegde sociale normen en is geloof gereduceerd tot een sociaal construct waar je onderdeel van wordt. Het is niet gek dat kerken leeglopen als ze het grote verhaal zijn vergeten over te brengen.

Het voordeel van nieuw zijn

Het is misschien het voordeel van nieuw zijn in een geloof of een kerk. Het is me vaker overkomen. De wereld waarin je opgroeit is nu eenmaal gewoon. Je stoort je aan het ene maar kijkt over het gewone heen. Omdat het gewone geen betekenis meer heeft, het is slechts een cultuur die hoort bij je kerk. Je zingt liedjes omdat, nou ja, precies, omdat je dat altijd hebt gedaan. Je hoort de bekende verhalen op de bekende manier, omdat, nou ja, precies, omdat het altijd zo is gegaan. En wat er gevoelsmatig vaak meer toe doet is of je het wel goed doet, of het wel gaat zoals het hoort, in plaats van het verhaal achter en de reden van de manier waarop je de dingen doet.

Het functioneerde in de praktijk op een manier waarin je argwaan had op alles wat anders klonk en voelde dan je altijd gewend was. En als je zelf de status quo gaat bevragen betekent dat bijna automatisch de weg naar buiten, exit, einde oefening.

Zielloos ritueel

Het probleem met deze manier van geloof is dat je overblijft met een zielloos ritueel. En het voordeel van nieuw beginnen, of een andere tak van de kerk of zelf een andere religie of overtuiging onderzoeken, is dat niets vanzelfsprekend is, dat je alle vragen kan stellen en dat je van veel dingen allerlei betekenissen kan ontdekken. Dat vind ik het toffe van het binnenrollen in de orthodoxie. Ik stel vragen. Alle vragen. Naar waarom dit zo klinkt, waarom ze dat zo vertellen, waarom ze deze woorden gebruiken en waarom dat zo ruikt, waarom ze deze keuzes maken en waarom dat echt niet belangrijk lijkt te zijn. Ik wil weten wat het grote verhaal is en ik ben gefascineerd door de oneindige hoeveelheid verhalen die overal achter zitten.

Tegelijkertijd werkt het zo voor mensen die zijn opgegroeid in de orthodoxie dat ze juist kunnen afhaken in wat voor hen lege rituelen zijn geworden. Net zoals ze afhaken uit de refo-kerken omdat er geen verhaal is, of ze zich ontworstelen aan een benauwende sociale controle. Of zoals ze kunnen afhaken uit de fijn jonge hippe kerken omdat het theater leeg blijkt te zijn of zo het verhaal slechts weinig vlees op de botten blijkt te hebben.

Het verhaal erachter

Het zou zomaar kunnen dat hier een belangrijk punt zit om mensen bij de kerk te houden. Niet door te vertellen zoals het hoort, ook niet door maar vermoeiend eigentijds proberen te zijn. Ik kan me niet aan het gevoel onttrekken dat voor overstappers er maar een beperkte houdbaarheid is. De eerste drie jaar is alles nog nieuw, tof, leuke mensen, zo gastvrij, je hoort er helemaal bij, dit is het helemaal. En dan wordt het gewoon. Dan wordt het al snel zoals het hoort. Bij velen gaat het binnen een paar jaar daarna ook gewoon weer kriebelen en begint het proces van losmaken. Misschien gewoon onbewust.

Onderdeel worden van het grote verhaal, een verhaal dat over vele eeuwen en generaties gaat, dat is zoals je thuis bent. De verhalen achter de praktijk van een kerk of geloof, die zorgen dat je voor jezelf een plek weet te vinden in het leven, in de geschiedenis.