Pinksteren in de Oosterse kerk

Vandaag is het het feest van de drie-eenheid in de Oosterse kerk. Pinksteren, het feest van uitstorting van de Geest, staat symbool voor iets bijzonder belangrijks, iets dat in de kern van de christelijke boodschap zit maar vaak is vergeten. Tot grote verbazing van de eerste gelovigen werd door deze Geest geen enkele rekening gehouden met etniciteit en afkomst. Geen bovenklasse of onderklasse.

Uitsluiting in de vroege kerk

Na het eerste vuur en enthousiasme sloop al snel iets in de kerk: racisme, afgescheiden bevolkingsgroepen en uitsluiting. Er was een klacht van de niet-Joodse gelovigen dat zij werden achtergesteld bij de zorg. Het was de reden dat er diakenen werden aangesteld. En bij de verslagen van de nieuwe gelovigen werd steeds opgemerkt dat God geen rekening hield met afkomst. Later was er ook nog een eerste officiële kerkvergaderingen. Een keer raden waar die over ging: over de buitenstaanders en hoe ze insiders konden worden. Op de oude manier (besnijdenis, het Joodse inwijdingsritueel om een echte Jood te kunnen zijn), zo was het standpunt van de hardliners. Maar nee, dat werd niet opgelegd, dit legde de Allerhoogste niet op. In deze nieuwe werkelijkheid was geen ruimte voor onderscheid tussen Jood en Griek, upperclass en underclass, man en vrouw.

Iedereen die een Bijbel omhoog steekt en daarmee denkt iets van onderdrukking van bevolkingsgroepen te onderbouwen, iedereen die met Bijbelteksten smijt om aan te tonen dat sommigen beter zijn dan anderen, heeft er werkelijk niets van begrepen. En er is nog een lange weg te gaan. We leven in een tijd dat we de nieuwsgierigheid naar de andersheid van anderen en andere culturen zijn kwijtgeraakt en het heeft plaatsgemaakt voor achterdocht en ongemak.

Ik geloof dat de christelijke kerk voorop zou moeten lopen in het ontmantelen van racisme, uitsluiting, het etnisch opdelen van privilege en aandacht. Er zijn veel voorbeelden van dingen die fout gaan, maar de kerk staat nu ook op.

Tra 50 anni un'altra generazione
ricorderà questa foto
dell'Arcivescovo @Elpidophoros a Brooklyn
come noi ricordiamo quella
del suo predecessore +Iakovos di America
a #Selma#BLM https://t.co/uJR048VnPB@atpapanik @GDemacopoulos pic.twitter.com/aGNvl3MCuG

— Guido Dotti (@oKolobos@sociale.network) (@oKolobos) June 4, 2020

A few hours ago, Pope Francis called Bishop Seitz of El Paso — who kneeled with a "Black Lives Matter" sign — to thank him for his efforts to address racism, according to my contacts at Hope Border Institute. @HopeBorder https://t.co/vy5mxbk7f1

— John Gehring (@gehringdc) June 3, 2020

https://twitter.com/aafkeromeijn/status/1269867726803173376?s=21

Petrus op zijn vingers getikt

Het sluipt er snel weer in. Aan mijn muur hangt een ikoon van Petrus en Paulus die een conflict bijleggen. Een collega trok deze ergens uit een kringloopwinkel en app’te me met de vraag of ik er belangstelling voor had. Hoe symbolisch. Inderdaad komt dit thema snel bij het grof vuil of de kringloop te staan, of verstoft in een vergeten hoekje.

De grote Petrus, als hoofd van de kerk in Jeruzalem was hij misschien wel de belangrijkste in de christelijke beweging, is openlijk berispt door Paulus. Waarom? Omdat hij weer in de oude orde kroop, de oude religieuze en etnische grenzen die juist in de christelijke beweging waren weggenomen. Hij scheidde zich voor de bühne weer af van zijn geloofsgenoten die niet van dezelfde etnische achtergrond waren. Maar precies dat was de revolutie geweest, dat de grenzen weg waren. Het was ook een noodzakelijk ingrediënt voor deze nieuwe christelijke beweging: alleen op deze manier kon het alle volkeren bereiken en hoop geven.

Orthodox Ikoon van de verzoening van Petrus en Paulus

De christelijke boodschap was niet alleen dat er vrede met God mogelijk was, maar juist ook dat er vrede tussen mensen mogelijk was doordat we allemaal dezelfde goddelijke Geest hebben ontvangen. Als je in haat leeft tegen de ander kan slechts tot één conclusie leiden: jij kent God niet. De Geest nam immers de voorkeuren weg van etnische afkomst en er was geen ruimte in de kerk voor nationalisme. Als de christelijke beweging iets was vanaf het begin, dan was het een beweging van alle volken, alle afkomst en, geen onderscheid tussen man of vrouw.

Nationale vlag

Hoe beschamend is het dat sommige delen van de kerk verknocht zijn aan hun eigen nationale vlag, aan de invloed in de politiek. Als de kerk en de christelijke overtuiging ergens toe zou moeten leiden is tot het wegnemen van alle grenzen. En ik geloof dat er nog heel wat blinde vlekken zijn. Er is onbewust racisme, onbewuste uitsluiting. De eerste kerk ging het direct regelen toen ze dat doorkregen. De aanstelling van diakenen was het een concreet antwoord op uitsluiting en achterstelling.

En de kerk moet willen leren, het zich laten vertellen: vertel waar het mis is gegaan, wat er beter kan, hoe je het ervaart. Beloof er alles aan te doen om het beter te doen en dat je zult blijven leren. Om uiteindelijk in de ene Geest de eenheid verder op te bouwen. De veelkleurige wijsheid van God heeft te maken met al die generaties, al die culturen, al die kleuren, al die karakters, al die etniciteiten.

De kerk mag niet zwijgen

De kerk moet als Paulus de belangrijke Petrus, de mensen van positie en invloed, aanspreken op hun verantwoordelijkheid. De kerk mag niet zwijgen en hopen dat ‘de maatschappij’ het maar moet oplossen, of dat het een thema is voor ‘de politiek’. De kerk heeft altijd oog gehad voor de buitengesloten groep en in een tijd als deze met protesten tegen racisme en politiegeweld, tegen institutioneel racisme, zal de kerk niet stil mogen staan. De kerk moet meedoen aan de revolutie, omdat het gif van uitsluiting en onderdrukking niet mag bestaan in de wereld die van God voor ogen heeft.

Protestbord in een van de Amerikaanse steden. Bron onbekend.

Het hele kleurenpalet

Pinksteren is als een regenboog om het hele kleurenpalet van de Schepper zichtbaar te maken. Pinksteren is als een stormram die de muren tussen bevolkingsgroepen afbreekt. Pinksteren is het begin van de echte revolutie die uit is op eenheid en vrede. Pinksteren is als een emmer water in het gezicht van de ingesukkelde nachtwaker die de nieuwe morgen nog niet doorheeft; het is als de uitroep dat de nieuwe dag er is en dat alles nu anders is geworden.

Pinksteren is een fundamenteel antwoord op racisme, nationalisme en uitsluiting. In de hemel is geen ruimte voor nationalisten, geen racist komt voorbij de heilige Petrus die bij de hemelpoort op wacht staat. Denk je niet dat hij heeft geleerd hoe het Koninkrijk van de hemel werkt en dat hij de berisping van de heilige Paulus is vergeten?! Geloof maar dat onze lieve Heer altijd heeft gekozen voor de mensen in de marge en hen die uitgesloten waren.