Ik was een dertiger toen ADHD werd geconstateerd. ‘k Was ondertussen al een paar keer tegen m’n grenzen opgelopen. Teveel doen, lastig mijn eigen begrenzing kennen en uiteindelijk zo vaak en zo veel hoofdpijn, dat ik tegen mijn eigen muur opliep. De eerste paar jaar heeft het medicijn Concerta (een soort Ritalin) me de figuurlijke zijwieltjes gegeven die ik nodig had om een nieuwe balans te vinden om in te leven. Ondertussen ben ik al jaren een ongepilde ADHD’er, zoals ze dat plachten te zeggen. 

Daarom eens een langer artikel over wat ADHD is en hoe ik er zelf mijn weg mee heb gevonden.

Even wat over ADHD

In 1902 werd hyperactiviteit voor het eerst beschreven. De Britse kinderarts Sir George Still beschreef “een ongebruikelijk gebrek aan morele controle bij kinderen“. Zijn observatie was dat sommige kinderen hun gedrag niet konden beheersen zoals een normaal kind dat zou doen, maar dat dat niet lag aan een gebrek aan intelligentie. (Bron) 

Vanaf 1955 wordt Ritalin (methylphenidaat) voorgeschreven. Het medicijn lost op zich geen ziekte of afwijking op, maar het stimuleert het brein waardoor je je meer kunt concentreren. 

ADHD is grotendeels (77%) erfelijk bepaald. Het zit dus vaak in de familie. Dat betekent niet dat kinderen van iemand met ADHD altijd zelf ADHD krijgen. Je omgeving kan de aanleg versterken of juist verzwakken.

Waar herken je ADHD bij volwassenen aan

– snel afgeleid zijn
– impulsief zijn
– dingen doen zonder na te denken
– allerlei dingen tegelijkertijd doen
– chaotisch zijn
– te laat komen
– moeite hebben met autoriteit
– rusteloos zijn
– niet kunnen stoppen met praten
– niet goed met geld kunnen omgaan
– moeite hebben met ontspannen
– snel gefrustreerd zijn

Een stadscentrum

Er is nog wel eens de discussie of je mag zeggen dat je een ADHD’er bent of dat je moet zeggen dat je ADHD hebt. Daar ben ik zelf weinig dogmatisch in trouwens. ‘t Bepaald mede wie ik ben. Nu betoog ik in dit stuk dat ADHD voor mij geen afwijking is, maar niet iedereen zal dat zo ervaren. Sommigen zullen daarom zeggen dat je moet zeggen dat iemand ADHD heeft, want je bent je afwijking niet.

Hoe is het om ADHD te hebben? Soms leg ik mensen het wel eens uit wat het is om zo’n druk hoofd te hebben. Stel jouw hoofd voor als een huis. Mijn hoofd is het stadscentrum. En het is altijd druk.

Als ik in een restaurant zit, heb ik allang bedacht hoe je hier een beter zaak van kan maken, maar ondertussen heb ik ook drie gesprekken om me heen opgevangen en geconcludeerd dat de meeste gesprekken niet echt interessant zijn. En natuurlijk heb ik een oordeel over het design van de menukaart en probeer ik natuurlijk ook aandacht te geven aan mijn tafelgenoten terwijl ik mezelf voortdurend voorhou mijn telefoon op tafel te laten liggen. O ja, ik heb ook nog bedacht wat die eenzame man achterin de zaak voor een verhaal heeft en waarom hij daar alleen zit. 

Uitknopje

Het zou wel eens lekker zijn als ik ergens een uitknopje kon vinden. Dat je denkt: nu even niet denken en dat dan lukt ofzo.

Een goede oplossing om te relaxen is juist iets gaan doen dat al mijn aandacht vraagt. Misschien is dat wel de reden waarom ik een fervente gamer ben (met verhalen-games als The Last of Us, Horizon Zero Dawn, The Witcher en Metro Exodus in mijn toplijstje). Of waarom ik van die fantasierijke boeken, films en series houd. 

Maar goed, als je dan vervolgens zelf een boek gaat schrijven, dan staat het hoofd ook weer niet stil omdat de verhaallijnen zich in je hoofd blijven doorspelen.

Ongepilde ADHD’er

Een vervelende bijwerking van de ADHD-medicatie Concerta was dat ik steeds vaker hoofdpijn kreeg. Bij het opbouwen van de medicatie had ik dat ook gehad, maar dat werd langzaam weer minder nadat ik een vaste dosering had gevonden. ‘k Heb lang zonder hoofdpijn er gebruik van gemaakt. Tot ik er op een gegeven moment weer veel last van kreeg. Dat was een belangrijk punt voor mij om ook te stoppen. Ook had het bij mij invloed op mijn eetlust. En soms vroeg ik mezelf af welke invloed medicatie had op mijn persoonlijkheid. 

SLAAPPROBLEMEN BIJ ADHD:
Veel mensen met ADHD hebben slaapproblemen. Doordat ze moeilijk prikkels kunnen filteren, is het voor hen drukker in het hoofd. Dat maakt dat ze moeilijker in slaap komen. Ook worden ze vaker ’s nachts wakker. Mensen met ADHD zijn dan ook vaak erg moe, en de vele ongefilterde prikkels matten hen ook overdag af. De vermoeidheid versterkt hun ADHDsymptomen. Daarom wordt ADHD-patiënten aangeraden een regelmatig leven te leiden, weinig gebruik te maken van schermen tot een uur voor het slapen en de drukte in hun hoofd van zich af te schrijven. Soms krijgen ze slaapmiddelen voorgeschreven.

Geen afwijking

M’n gezellige dochter en ik zijn de ADHD’ers van ons gezin. Supergezellig natuurlijk. Het is soms alleen wat lastig. Ondanks dat weiger ik ADHD als een afwijking te zien.

Nu wordt het wel als stoornis beschreven in de DSM (diagnostisch handboek uit de psychiatrie). Maar het maakt ons wie we zijn. Zoals iedereen zijn eigenheid heeft in karakter en manier van leven. Stel je voor dat ik gewoon een saaie Piet zou zijn (met excuus naar alle Pieten natuurlijk, want niet iedere Piet is saai… denk ik… hoop ik). 

ADHD wordt in de DSM-5 tot de neurobiologische ontwikkelingsstoornissen gerekend en verwijst naar een hardnekkig patroon van onoplettendheid en/of hyperactiviteit-impulsiviteit dat het dagelijkse functioneren of de ontwikkeling in significante mate belemmert.

Voor ons was de ‘diagnose’ ADHD een hulpmiddel om te begrijpen hoe wij werken. Waarom we dingen saai vinden, waarom we ons onmogelijk kunnen concentreren terwijl we ons volledig op andere dingen kunnen storten. 

Als iets in mijn hyperfocus ligt, iets waar ik opeens alle aandacht en concentratie voor heb, dan gaat het als een trein allemaal. Dan kunnen de figuurlijke bergen worden verzet en het onmogelijke waargemaakt. Maar als het niet lukt, dan is dat niet altijd duidelijk. 

Niet interessant genoeg

Neem dit alsjeblieft niet persoonlijk, maar begrijp een ding. ‘k Heb lang geleden maar geconcludeerd dat de meeste mensen zijn te saai om mee om te gaan. Of niet interessant genoeg. Hoe goed bedoeld, maar bushaltepraatjes zijn niet echt aan mij besteed. Oppervlakkigheid in contact is zonde van de tijd en zonde om enige ruimte in mijn hoofd in te laten nemen.

Gezelschappen van meer dan vier à vijf mensen kosten vaak meer energie dan dat het me oplevert. ‘k Ben graag in klein gezelschap.

Gek, want in grotere groepen stel ik me dan ook weer niet helemaal verdekt op en kan ik het hoogste woord voeren. Op een podium kan ik me prima thuis voelen. 

ADHD als modeverschijnsel

Jij kijkt ook weleens op Facebook? Tja, daar ging op een gegeven moment ook, een beetje à la anti-vaxxers en viruswappies, berichten viraal dat ADHD een hoax zou zijn. Anderen betichten dat het gewoon een modeverschijnsel is en dat vroeger er toch ook gewoon drukke kinderen waren.

Maar dan wordt wel een ding vergeten: er is een enorme druk in de maatschappij om te functioneren binnen bepaalde kaders. De vraag is hoeveel ruimte er is voor een creatief actief kind om te leren en te ontdekken. Hoe kan een superslimme ADHD’er tot bloei komen in een opleiding of studie in plaats van te worden afgebrand op niet nakomen van afspraken. Misschien speelt ADHD een rol in het niet slagen, maar dat wil niet zeggen dat iemand niet de hersenen heeft voor bepaalde studies. Maar dat de methodiek niet aansluit, te saai wordt aangeboden, te weinig speelruimte is of te weinig hulp wordt geboden in structureren.

‘k Denk zelf dat juist de toegenomen maatschappelijke druk een grote rol speelt in het feit dat er meer diagnoses ADHD zijn. Echter, een pilletje moet hier niet de oplossing zijn. Wat nodig is is juist speelruimte voor eigenheid.

Origineel

Er zijn van die leuke lijstjes die af en toe viraal gaan op sociale media met een lijstje van alle sterke punten van ADHD. Superleuk natuurlijk, maar het zit soms ook gewoon in de weg. Dat gezegd hebbende is het wel zo dat het jammer is dat veel mensen met ADD of ADHD zich een beetje gehandicapt voelen in hun functioneren, terwijl de verwachtingen aangepast moeten worden.

Zet me niet in een managementteam die houdt van vergaderen en vergaderen. Supersaai. Meestal. Saai om met mensen te moeten werken die zich pas voorbereiden op een vergadering als ze in de vergadering zelf zitten. Saai om nog eindeloos te moeten praten of thema’s die toch klip-en-klaar zijn en waar gewoon een besluit over moet worden gemaakt. Of saai om lange lijstjes te moeten maken.

Dus verwacht niet dat ik een vergadertijger ben. Maar heb je behoefte aan een scherpe analyse, roept u maar.

ADHD betekent niet dat je…

– altijd druk bent
– je nooit kunt concentreren
– geen wilskracht hebt
– dom bent 

Maar wel dat je…

– brein prikkels anders verwerkt dan gemiddeld
– creatief bent
– je soms enorm goed kunt concentreren
– razendsnel oplossingen kunt bedenken
– een sterke intuïtie hebt
– een groot inlevingsvermogen hebt
– spontaan bent
– een levendige fantasie hebt
– goed bent in crisissituaties

Collega’s

Ieder mens is uniek, dat wordt nogal gemakkelijk gezegd. Maar hoe vaak wordt ernaar gehandeld? ‘k Hoop dat als je op school zit of nog studeert, dat er wordt tegemoetgekomen aan wat jij nodig hebt aan hoe jij leert. Zelf schreef ik als een malle tijdens alle college’s mee, maar las het nooit terug. Ik leer door luisteren en doen, niet door lezen en oefeningen uitschrijven. Dus eenmaal gehoord, dan zit het meestal redelijk opgeslagen. Zo ‘lees’ ik erg veel boeken. Maar eigenlijk vooral omdat ik audioboeken luister. 

Voor mijn collega’s hoop ik altijd dat ze buffer genoeg hebben om met me samen te werken en snappen wat ik nodig heb om maximaal te kunnen functioneren. Als je me daar weet te vinden dan kan ik werk voor twee verzetten. Verwacht niet om het spel van saaiheid mee te spelen.

Wat doe ik zelf

Hoewel het cliche klinkt is het wel belangrijk om een beetje van jezelf te houden. En te aanvaarden dat jij jij bent. Ik ben ik. En ik vind mezelf best wel tof en oké. Maar ik weet ook dat mijn emo hoge hoogtes en diepe dalen kent. Met dat ritme leer ik leven. Ook wetende dat juist de diepe dalen weer verrassende creatieve impulsen kan geven.

Een belangrijk punt voor mezelf om goed te functioneren als iemand met ADHD is dat ik redelijk strak ben in waar ik wat organiseer. Dit zijn mijn twee belangrijkste punten:

1. Mijn telefoon is mijn uitgangspunt. Al mijn afspraken, notities en contacten zijn daarin te vinden. Alles wat in mijn systeem zit, hoef ik niet te onthouden.
2. Ik heb bijna altijd een Moleskine schrijfboekje bij me. Altijd maar één en er is maar één regel: op chronologische volgorde. Als het nodig is, kan ik terugvinden met wie ik heb gesproken en waar het over ging.

Er is nog iets wat ik iedereen kan aanbevelen: schrijf. En schrijf veel. Dagelijks schrijf ik notities, aan verhalen, brieven, dagboek. Of het met ADHD te maken heeft, dat weet ik niet, maar soms voelt het als ik de woorden heb kunnen vinden voor wat ik denk, dat er dan ook rust in komt. Woorden hebben weer zijn eigen magie.

Daarnaast kan je nog heel veel andere dingen doen. Notificaties uitzetten en dat soort dingen, maar ja, soms heb je deze ook gewoon nodig voor werk of contact, dus daar kan je ook gewoon te snel veel te strikt in doen.

En jij?

Ik ben me bewust dat dingen waar ik mijn weg in heb kunnen vinden, dat anderen daar minder gelukkig mee zijn. ‘k Heb het getroffen met een gezin waarin we elkaar ondertussen een beetje beter begrijpen. En mijn collega’s weten wat ze wel en wat ze niet van mij moeten verwachten.

Vul vooral dit artikel aan met jouw tips of opmerkingen. Misschien ben je een collega van iemand met ADHD en heb jij een gouden tip om deze tot zijn of haar recht te laten komen.

Andere bronnen:

https://npofocus.nl/artikel/7650/wat-is-adhd

https://www.human.nl/3fm/lees/2020/adhd-ikbenopen.html

https://www.add-coaching.nl/