Plafond-Grote-Kerk-Dordrecht

Is de mens echt ten diepste geneigd om te haten?

6 min leestijd

Als je mijn Instagram volgt, dan zal je regelmatig de Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk van Dordrecht in de stories zien. Het is een redelijk fotogeniek gebouw waar je in de skyline van de stad aan het drierivierenpunt niet omheen kan.

Gisteren dacht ik: kom, laat ik eens binnenlopen in het Godshuis. De deuren van het huis des Heren waren ook weer open en er liep weer publiek die nieuwsgierig is naar het iconische gebouw. En eerlijk: het is een prachtig gebouw. Het gebouw was in de Middeleeuwen katholiek, vandaar de naam Onze-Lieve-Vrouwekerk. Maar goed, Maria, de Theotokos, (de moeder Gods) is niet per se geliefd onder protestanten. Misschien dat het protestantisme killer en zakelijker is dan katholieken en oosters orthodoxen: protestanten moeten een moeder missen in hun geloofsbeleving.

Dordtse synode

Sinds 1572 is de grootste kerk van Dordrecht een protestant bedehuis geworden. Het speelde een belangrijke rol in de Synode van Dordrecht. Dat is een behoorlijk revolutionaire kerkvergadering geweest waarbij besloten werd tot het maken van de Statenvertaling, een voor die tijd revolutionaire vertaling van de Bijbel in de taal van die tijd waardoor opeens een hele generatie beschikking kreeg over de oude teksten die daarvoor slechts toegankelijk waren voor geestelijken en intellectuelen. 

De Grote of Onze-Lieve-Vrouwkerk in Dordrecht. De toren staat inderdaad scheef.

De mens is geestelijk totaal verdorven?

Als je het kerkgebouw inloopt zie je, zoals in veel kerken, veel herinneringen aan bemiddelde dode mannen en vrouwen die begraven liggen onder de ingelegde stenen. De hele kerk is ook een herinnering aan de gereformeerde erfenis voor Nederland.

In een hoek van de kerk staat een glazen kist met een opengeslagen Statenbijbel en een korte samenvatting van de Dordtse Leerregels. ‘De mens is geestelijk totaal verdorven’, zo riep de belangrijkste samenvatting van het oude gedachtengoed me toe. Dat is nu niet precies het motto van ‘Alle mensen deugen’; eerder is het het tegenovergestelde idee. Dit gereformeerde gedachtengoed is er vele generaties aardig in geramd. En het is er ook moeilijk om van los te komen. Zeker van het sombere en zeer sceptische beeld van de mens.

In het Reformatorische Dagblad (niet beschikbaar op zondag) stond een gesprek met een streng gereformeerd gezin uit Leerdam dat te stellen had gehad met de enorme storm met veel schade tot gevolg. Dit is een citaat uit het betoog: ‘De Heere heeft ons gespaard. We hebben door onze zonden veel erger verdiend dan ons nu is overkomen.’ Die taal herken ik van vroeger. Maar het is een ernstig traumatiserend gedachtenpatroon.

De Dordtse Synode stelt een nieuw belijdenisgeschrift op, de Dordtse Leerregels. Deze wereldwijd bekende belijdenis legt de vijf kernpunten van de gereformeerde genadeleer vast:
* De mens is geestelijk totaal verdorven
* De uitverkiezing is onvoorwaardelijk
* De verzoening door Christus geldt alleen de uitverkorenen
* Gods genade is onweerstaanbaar
* De gelovigen volharden tot het einde van hun leven

Geneigd tot haten?

Generaties zijn opgevoed met de overtuiging dat de mens van nature geneigd is om God en de medemens te haten (voor de liefhebber: lees de Catechismus vraag 5). Dus de eerste neiging is haat. Is dat niet gek om vanuit te gaan? ‘k Weet me nog te herinneren dat de gereformeerde gemeente dominee een vlammend betoog hierover hield. Hij zag in het huilen van een baby een duidelijk bewijs van de diepe verdorvenheid van de mens. Moet je voorstellen: het huilen van een baby wordt gezien als een bewijs van de slechtheid van de mens. 

Jij bent ook tot verschrikkelijke dingen in staat

Die versie van het idee dat een huilende baby een bewijs is van de slechtheid van de mens is echt gierend uit de bocht als het gaat over hoe je naar de mens kijkt. Heel genuanceerd kan je wel iets anders over de mens zeggen: Desmond Tutu, de Zuid-Afrikaanse bisschop die de waarheid- en verzoeningscommissie leidde na de apartheid, was er ook eerlijk over. Hij zei dat je jezelf niet echt hebt leren kennen als je niet van jezelf hebt ontdekt dat, als de omstandigheden maar net anders zijn, jij zelf ook tot verschrikkelijke dingen in staat bent. 

Als je dat beseft, dan word je zachter in je oordeel naar de ander. Dit inzicht was een belangrijk fundament van verzoening na generaties misstanden. Misschien is dat wel een van de dingen die we missen in onze samenleving. Dat iedereen kan ontsporen. Dat er allerlei andere processen gaande kunnen zijn waarom mensen niet goed functioneren. Dat er soms sociale achterstanden zijn die diep ingesleten zitten. Dat er argwaan is naar instanties omdat er misbruik is gemaakt. Als jouw wieg in een ander huis had gestaan, hoe was jij dan geworden?

Niet alles hoeft zo te blijven

Van sommige dingen ben ik blij dat je dat ook gewoon achter je kan laten. Als je je bewust bent van je geschiedenis, hoeft dat niet te betekenen dat je het eens bent met hoe het was, dat het nu nog zo moet blijven. Het kan wel helpen om te begrijpen waarom sommige dingen zijn geworden zoals ze nu zijn.

Een opvallend verschil tussen protestanten en oosters-orthodoxen is denk ik de fundamentele mensvisie. Is de mens ten diepste verrot en moet daarom gered worden? Dat is de oer-protestantse visie. Of is de mens geschapen naar het beeld en de gelijkenis van de Schepper en daarmee beelddrager van de Allerhoogste? Dat is een fundamentele mensvisie in de oosterse orthodoxie. Kijk je de wereld in als een wereld waar God afwezig is? Of kijk je de wereld in, en je medemens in de ogen, en ontmoet je de Schepper?

Ik heb gemerkt dat het bevrijdend is om nieuwsgierig de wereld in te kunnen kijken en overal sporen van de Schepper te ontdekken. Soms wat verborgen onder lelijkheid, maar het is er. De schoonheid, de liefde, de toewijding, de kleuren en schakeringen, het is er. Als je het maar wilt zien.

Waardeer je dit artikel? Overweeg een kleine donatie. Voor een volgend kopje koffie tijdens het schrijven bijvoorbeeld.

PS: zie je een schrijfvoutje? Mail me ff!

Bedrag € -

[yarpp]

Abonneer
Laat het weten als er
guest

1 Reactie
Nieuwste
Oudste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties
Petra
Petra
2 jaren geleden

Lang geleden een goed boek over het stukje ‘De mens is geestelijk totaal verdorven’ gelezen.

Hulpeloos maar schuldig – Aleid Schilder.

Was erg herkenbaar, ook stukjes uit deze blog.