Een mens denkt soms veel te weten, maar het is bijzonder heilzaam om je eigen grenzen te kennen. De grenzen van je fysieke capaciteit, maar zeker ook van je kennis en kunde. Dus moet je kiezen wie je wel wilt geloven en op wiens kennis je wilt bouwen. Meestal lijkt me dat niet je eigen kennis te zijn.

Het leren van nieuwe dingen

Ooit leerde ik het volgende model (vaak toegeschreven aan Maslow, maar dat blijkt niet zo te zijn). Het gaat over vier fasen die je doorgaat als je iets nieuws leert, kennis opdoet of een nieuwe vaardigheden onder de knie wilt krijgen:

• Onbewust onbekwaam
• Bewust onbekwaam
• Bewust bekwaam
• Onbewust bekwaam

Als je iets niet weet, dan weet je niet dat je het niet weet (snappie?). Dus je bent je er niet van bewust dat je kennis of een vaardigheid mist. Je maakt je er daarom ook niet druk om. 

Maar op het moment dat je je ervan bewust wordt dat je iets niet weet, dan heb je de eerste stap gezet in leren. Je kan iets niet, weet iets niet, begrijpt iets nog niet en dat kan een lastige fase zijn. Maar al doende leert men en je kan een nieuwe vaardigheid onder de knie krijgen. In het begin zal dat veel aandacht en bewuste actie vragen: bewust bekwaam. Tot het onderdeel wordt van je kennis en vaardigheden en je intuïtie.

Weten wat je weet en wat je niet weet

Er zit een belangrijke lijn tussen onbewust onbekwaam en bewust onbekwaam en het is gezond om deze beter in zicht te krijgen. Op veel terreinen lijkt het wel of iedereen denkt overal verstand van te kunnen hebben. Immers, je hebt ook wel eens een artikel gegoogeld, of  je hebt een filmpje op YouTube gekeken. 

Een uitgangspunt van Socrates was: ‘Het enige wat ik zeker weet, is dat ik niks weet’. We noemen hem wijs. Op een iets andere manier zou je het ook op deze manier kunnen zeggen: ‘hoe meer ik weet, hoe meer ik realiseer dat ik niets weet.’ 

Ik vermoed zomaar dat dit de reden is waarom veel wetenschappers zich bescheiden opstellen. Ze kennen hun eigen grenzen maar al te goed. Ze weten veel over een heel specifiek gebied, maar over veel andere dingen weten ze vooral heel weinig of helemaal niets.

Daarbij twijfelen ze voortdurend over hun eigen opvatting, omdat een wetenschapper leert om te twijfelen. Ze trekken wel conclusies maar kennen tegelijkertijd ook de grenzen van deze conclusies. Als er nieuwe inzichten komen, zullen ze hun opvattingen ook weer aanscherpen of bijstellen.

Wie heeft er echt verstand van?

Er zijn veel leken-wetenschappers te vinden die zich luidruchtig gedragen in onze wereld. In deze tijd zijn er vele virologen opgestaan die alles weten van ivermectine en myocarditis, die snappen hoe vaccins werken, wat chromosomen zijn en wat mRNA en DNA is. In andere tijden hebben allerlei mensen verstand van het coachen van voetbal, van het Midden-Oosten, klimaatproblematiek, internationale betrekkingen, spionage en opsporingsmethoden.

Echter, het is gezond om te weten waar je geen verstand van hebt en wie wel ergens verstand van kan hebben. Als er een lampje gaat branden in mijn auto, dan ga ik naar de garage. Van auto’s heb ik weinig verstand en ik heb ook geen ambitie om het allemaal te leren. ‘k Weet wel dat mijn monteur er alle verstand van heeft, dus daar lever ik mijn auto met liefde in in het vertrouwen dat hij het probleem van mijn auto kan fixen.

En als mijn stoppenkast moet worden geüpgraded, dan ga ik er echt niet zelf aan sleutelen. Alleen al de gedachte van een 220V schok zorgt ervoor dat ik het echt uit mijn hoofd laat om, zonder enige kennis en scholing hier iets mee te doen. Ik weet mensen die er alle verstand van hebben en laat deze klus graag aan het over.

Als mijn bloedwaarden afwijken, dan ga ik naar de dokter. En de huisarts zal van veel zaken zeggen: nou, er lijkt hier en hier iets mis, maar ga maar naar een specialist want deze heeft er namelijk voor geleerd en heeft hier ervaring mee.

’t Lijkt me gezond om dat op veel terreinen van het leven te hebben. Van het meeste heb ik nul-en-geen verstand. Dus vertrouw ik op mensen die daar wel verstand van hebben omdat ze opleiding, kennis en ervaring hebben.

We verdrinken in informatie

Het lastige van onze tijd is dat er wel heel veel informatie te vinden is. Allerlei vakliteratuur is vrijelijk te verkrijgen over bijna alles. Vroeger moest je dure magazines kopen dat voor slechts een selecte vakgroep beschikbaar was. Maar nu is bijna alles direct beschikbaar. 

Vaak moet ik denken aan het gezegde: ‘We’re drowning in information and starving for wisdom’. Ooit startte zoekmachines met een grote droom: als alle informatie voor iedereen beschikbaar zou zijn, dan zou de wereld beter worden. Google had de slogan: ‘De informatie van de wereld ordenen en universeel toegankelijk en bruikbaar maken.‘

Maar we hebben nu wel alle data, maar de wereld lijkt er niet per se veel slimmer van te worden. Met valse en gekleurde informatie kunnen kwaadaardige zaken worden gevoed, kunnen opstanden worden uitgelokt, kan je de maatschappij ontwrichten, zijn regimes gevallen. Tot zover de droom op een betere wereld.

Confirmation bias

Een belangrijke reden is iets wat je confirmation bias, bevestigingsvooroordeel noemt. Dat is een vaak onbewuste neiging om aandacht te geven of waarde te hechten aan informatie die ondersteunen aan waar je van overtuigd bent. Het past in je plaatje, iemand zegt ‘ik heb er bewijs van’ en vervolgens denk jij ‘zie je wel, het klopt’! 

Hoe je je wapent tegen deze confirmation bias?

1. Trek niet te snel conclusies, maar stel een oordeel uit.
2. Zoek actief naar informatie die je overtuiging tegenspreekt of ontkracht.
3. Zoek mensen die anders denken dan jij.
4. Blijf altijd vragen stellen.

Goed uitleggen

Albert Einstein schijnt te hebben gezegd: ‘Als je het niet eenvoudig kunt uitleggen, snap je het zelf niet.’ Ondertussen twijfel ik aan ieder citaat als ik niet een duidelijke bron heb, maar deze zou zeker waar kunnen zijn.

Bij ingewikkelde thema’s is het fijn als mensen het goed kunnen uitleggen. ‘k Moet dan bijvoorbeeld denken aan een college van professor Walter Lewin die fabuleuze college’s heeft gegeven:

Of wat te denken van Huisarts Tim die vanmorgen op Twitter uitlegt hoe het menselijk afweer werkt in begrijpelijke taal:

Check Twitter »

In een recent interview vertelt Midden-Oostencorrespondent Olaf Koens: ‘Je moet het grote verhaal juist schetsen aan de hand van de verhalen van mensen. Storytelling helpt om de complexiteit van de wereld te begrijpen. Daarom ben ik ervan overtuigd dat de journalistiek de omslag gaat maken naar langere video’s online. Met goede storytelling kun je rustig de lengte in.’ (bron)

We leven in een complexe wereld en het is fijn als mensen de verhalen kunnen vertellen zodat je er net een klein beetje meer van begrijpt.

Lang verhaal kort

Het hele verhaal in het kort zou je ‘iedereen zijn vak’ kunnen noemen. Kies zorgvuldig de mensen die je volgt en die je vertrouwt. Vertrouw ze om hun kennis en ervaring op een specifiek gebied.