Deze week werd ik getipt om een stuk van Natalia Ginzburg (1916 – 1991) eens te lezen. Ze schreef dertig jaar geleden (!) een artikel voor L’Unità en gaat over de crucifix, het christelijke kruisbeeld. Het is trouwens goed in deze context om te beseffen dat Natalia atheïst is van Joodse afkomst.

Het kruisbeeld voor gelovigen en niet-gelovigen

Het kruisbeeld discrimineert niet. Het is stil. Het is het beeld van een christelijke revolutie die een nieuw beeld verspreidde van gelijkheid tussen mannen en vrouwen, iets wat dan toe afwezig was. Deze christelijke revolutie heeft de wereld veranderd. Of wil je het ontkennen dat het de wereld heeft veranderd? We zeggen al bijna tweeduizend jaar ‘vóór Christus’ (BC) en ‘na Christus’ (AD). Of willen we dat niet meer zeggen?

Het kruisbeeld is een symbool van menselijke pijn. De doornenkroon, de spijkers, ze roepen alles van het lijden op. En als je denkt aan het kruis dat ergens hoog op een berg verheven werd, is dat een teken van de eenzaamheid van de dood. Ik ken geen ander symbool die zo sterk de betekenis van onze menselijke bestemming verbeeld. Het kruisbeeld maakt deel uit van de geschiedenis van onze wereld.

Het kruisbeeld is een symbool van menselijke pijn.

Voor katholieken is Jezus Christus de Zoon van God. Voor niet-katholieken kan hij gewoon het beeld zijn van iemand die is verkocht, verraden, gemarteld en aan het kruis is gestorven uit liefde voor God en de naaste. Wie een atheïst is, ontkent natuurlijk het idee van God, maar je behoudt het idee van de liefde voor de naaste.

Men zal zeggen dat velen zijn verkocht, verraden en gemarteld voor hun geloof, voor hun naaste, voor toekomstige generaties, en er is geen afbeelding van hen op de muren van de scholen. En dat klopt ook. Het kruisbeeld echter vertegenwoordigt ze allemaal. Op welke manier?

Vóór Christus had niemand ooit gezegd dat alle mensen hetzelfde zijn. Er had nooit iemand gezegd dat alle broeders, rijk en arm, gelovigen en niet-gelovigen, joden en niet-joden, zwarten en blanken, hetzelfde waren. Niemand voor Christus had gezegd dat de kern van het hele bestaan is dat we solidair zijn met alle mensen.

Vóór Christus had niemand ooit gezegd dat alle mensen hetzelfde zijn.

Jezus Christus droeg het kruis. Het overkomt ons allemaal vroeg of laat dat we een gewicht op onze schouders krijgen en dat we een groot onrecht of tegenslag moeten meedragen. We noemen het een kruis dat we moeten dragen, zelfs als je niet katholiek bent, omdat dit hoort bij het idee van het kruis en dat het in onze collectieve kennis is opgeslagen.

Er zijn altijd wel woorden die de Christus sprak waar je aan denkt, ook als je seculier of atheïst bent. Zo zei hij: “Heb uw naaste lief als uzelf”. Het waren woorden die al in de boeken van het Oude Testament waren geschreven, maar ze werden het fundament van de christelijke revolutie. Deze woorden zijn de sleutel tot alles.

Het kruisbeeld maakt deel uit van de geschiedenis van de wereld.

(Gepubliceerd in de krant L’Unità op 22 maart 1988)

De echte christelijke revolutie

Ik moet je zeggen dat ik vaak moeite heb me te identificeren met gelovigen. Vaak manifesteren gelovigen zich door betweterigheid, een oordeel over de wereld waarin ze leven en ze geven je het gevoel dat je ‘aan de verkeerde kant’ staat. Zij hebben het goed, jij hebt het fout. Gelovigen willen zich liever onderscheiden van de rest door zich beter te voelen.

Daarbij zie je ook een sterker wordende roep om de klassieke rolverdeling tussen mannen en vrouwen vooral te beschermen. Terwijl deze stille revolutie was dat de christelijke beweging juist een streep haalde door al de patriarchale gezagsverhoudingen, al het superieure gevoel van het beloofde volk te zijn. Nergens kon ‘eigen volk eerst’ worden geroepen, want als iets anti-christelijk is, dan is dat het wel.

Hoe niet-gelovig ik me meestal ook voel, ik kan erg leven met het symbool van een lijdende religieuze leider. Het is het noodzakelijk medicijn van een gestoorde wereld waar racisten, fascisten, anti-wetenschappelijke stromingen en leugenachtige bewegingen een groot podium hebben en massa’s mensen naar de mond kunnen praten zonder ook maar enige oplossing te bieden anders dan het verheerlijken van hun eigen ego en hun eigen ideeën.

Laat me dan maar geloven in een leider die uitblonk in nederigheid en kwetsbaarheid.