Dat wat mijn leven voorgoed bepaalde

’t Is de afgelopen weken wat stil geweest op creatov. Was het een schrijversblock? Wie zal het zeggen. Ergens vond ik de inspiratie niet en tegelijkertijd gebeurde er nogal veel. Het heeft alles te maken met die levensbepalende gebeurtenissen van vele jaren geleden.

Anneleen

Op 28 januari was het 19 jaar geleden dat mijn zusje Anneleen er tussenuit piepte. Ze pleegde zelfmoord terwijl ze woonde op een gesloten afdeling van een psychiatrisch ziekenhuis. Hoe schokkend de gebeurtenis ook was, het was geen verrassing. Anneleen was een meisje, vier jaar jonger dan ikzelf, dat altijd problemen had. Ze kon ongelofelijk vrolijk en blij zijn, maar altijd was er iets.

Dit verhaal over Anneleen, en daarmee over mijn eigen afkomst, deelde ik in een in memoriam op mijn LinkedIn profiel (lees het hier) en op Twitter (hieronder). Omdat ik haar niet wil vergeten, ook al is het al zoveel jaren geleden.

De donkere deken van januari

Het bericht maakte veel los. Het ging viraal, zoals ze dat noemen met honderden reacties. 28 januari is altijd een rare en zware dag. In de afgelopen jaren ben ik pas gaan herkennen dat het in mijn lijf is gaan zitten. In de loop van januari merk ik dat er een deken over me wordt getrokken. Altijd dacht ik dat het iets met Blue Monday te maken had, het grijze jaargetijde, de lange nachten en het weinige zonlicht. Tot ik doorkreeg dat het altijd een opmaat was naar eind januari. Nu laat ik het maar gebeuren. Het is oké.

‘Hello darkness my old friend’

Dat is het gevoel dat ik ondertussen toelaat. Het verdriet, de eenzaamheid, het maar moeilijk te adresseren gevoel van iemand missen waarvan je niet kan voorstellen wie ze nu zou zijn geweest, het gevoel van het leven dat is gelopen op een manier die je niet en nooit had willen kiezen.

Dus laat ik de donkere wolken maar even over me heen samentrekken. Het is oké.

Haar naam wordt genoemd

Toen ik voor het eerst op de berg Athos (Griekenland) op pelgrimage was, vertelde ik beknopt mijn verhaal aan monnik Makarios. Ook over mijn zusje. ‘Wat is de naam van je zus?’, vroeg hij. Hij beloofde voor Anneleen te bidden.

Het verraste me hoe helend die ene opmerking was. Opgegroeid in de reformatorische wereld (zeer behoudend protestant) was ik niet gewend dat voor de doden wordt gebeden. Het platte idee dat de doden nu eenmaal dood zijn hier en dat hun eindbestemming direct is bepaald, dat is echt tenenkrommend. En nu werden kaarsen gebrand en werd haar naam meegenomen naar het altaar.

De naam van iemand staat voor alles. Ik ben ervan overtuigd dat, zolang we de namen van onze dierbaren nog blijven noemen, dat ze er nog zijn. Op 28 januari en de dagen erna is de naam van Anneleen honderden keren genoemd en vele (virtuele en echte) kaarsjes zijn gebrand. Dit had ik niet gepland, maar wat bijzonder dat ze wordt genoemd.

Het eerlijke zwarte verhaal

Er zijn veel berichten gekomen. Van mensen die het moedig vonden, van mensen die zich herkenden en van mensen die geschokt waren. Ach, wat een ellende zit er vaak onder het oppervlak verborgen. Kijk, in ons gezin speelde incest en Anneleen werd uit huis geplaatst. Ze heeft nooit haar leven kunnen vinden. Dat is het bittere, zwarte en eerlijke verhaal. Vele keren deed ze pogingen om een eind aan haar leven te maken. Die laatste keer was het gelukt. Het leven was een hel waar ze aan probeerde te ontsnappen.

‘Ze is ziek in haar hoofd’ is veel door familie en bekenden gezegd. Voor hen was dat de verklaring waarom ze zwierf van therapie naar therapie. Van pleeggezin naar gesloten afdeling. Van op- en afbouwen van medicatie. Het is altijd als verklaring genoemd voor haar wil om dood te zijn. Er werd altijd stil geweigerd om ook maar enig verband te zien met een verleden van misbruik. Maar er is haar een groot onrecht aangedaan. Dàt is het eerlijke zwarte verhaal van Anneleen.

Symbolisch was de sneeuwdeken die viel tijdens de rouwdienst en de begrafenis. Het voelde daardoor dat al het zwarte even werd bedekt onder smetteloos wit.

Anneleen is er niet meer. Ze zal nooit ouder worden dan 24 jaar oud. Gek hoe zoiets werkt: iemand die is overleden blijft altijd de leeftijd waarop ze het leven verlieten.

Hoe gaat het met je?

Nu is dit misschien wel de moeilijkste vraag die je aan iemand kan stellen: ‘hoe gaat het met je?’ Die vraag werd me ook vaak gesteld in de afgelopen twee weken. Rouw is iets geks. Zelf merk ik in deze periode van het jaar steeds weer dat ik met mijn zusje nog heel veel meer verloor.

En toch ben ik dankbaar dat ik ben wie ik ben, met de balans die we vonden, met de gedrevenheid om wat licht te schijnen in het duister van de rouwende en verdrietige medemens. Om te werken aan meer zachtheid en zorgzaamheid.

‘k Ben dankbaar voor de mensen over wie ik in de afgelopen jaren ben gestruikeld. Sommige waren er om voor een poosje mee te lopen. Anderen bleven om niet meer weg te gaan. Wie zou ik zijn zonder hen? Wat is een mens zonder medemens?

Gedrevenheid

Samen met mijn compagnon en goede vriend Sandra bouw ik met veel overtuiging aan een wereld waar rouw ruimte krijgt, waar de moeilijke thema’s wèl worden besproken, waar de eenzaamheid wordt verbroken. Met ons bedrijf Bright Elephant doen we dat heel concreet. Met rouwprogramma’s, met ons boek ‘Van missen krijg je het koud‘, met hulp om je praktisch voor te bereiden op je eigen eindigheid.

Live in uitzending NH Radio

Vanmorgen (13 februari) was ik in gesprek met Koop Geersing in het radioprogramma ‘Waarheen, waarvoor?’ op NH Radio. Het ging over Anneleen, over het boek ‘Van missen krijg je het koud’ dat we schreven en over rouw. Met mooie liedjes die ik zelf mocht uitkiezen. De uitzending is hier terug te luisteren:

Oh, en als je behoefte hebt om te reageren, voel je vrij. Het hoeft niet openbaar hoor. Je mag me altijd mailen. Doe dat gewoon via het contactformulier.