Het thema geloofstwijfel heb ik best wat aandacht gegeven (1, 2, 3). Vooral omdat het dit specifieke woord was, twijfel, waarin ik herkenning vond om het proces te beschrijven om oude overtuigingen te bevragen en een groot deel van deze ideeën los te laten. Dat heb ik altijd twijfel genoemd, omdat het proces vaak begint met een gedachte die binnenkruipt met een vraag als ‘is dit ècht zo’, of ‘stel dat het anders is’ of ‘waarschijnlijk is dit niet zoals het is, maar hoe dan wel?’

Ondertussen is de gedachte wel duidelijk dat bijna alles waarschijnlijk anders is dan ik ooit heb geleerd. Ideeën over God, over het verleden, over de toekomst, over redding, over het kwaad, over heiligen, over inspiratie, over een geestelijke of spirituele werkelijkheid, over wat het betekent om mens te zijn, wat het betekent om te geloven en wat dat dan eigenlijk is.

Ben ik een gelovige? Goeie vraag. Ik denk het wel. Maar nu ik het mezelf zo zwart-op-wit vraag betwijfel ik of ik mezelf wel als een gelovige zou bestempelen. Van harte ben ik een volgeling van Jezus. Maar wat of hoe het precies allemaal zit met deze Jezus, daar durf ik niet zoveel meer bewering over te doen. Ik durf er wel vragen over te stellen. Zoals ‘wat betekent het eigenlijk dat de christelijke kerk gelooft dat Jezus is opgestaan uit de dood?’ Ik kan je zeggen dat daar veel ideeën over zijn, met bijbehorend cursusmateriaal om maar helder te maken dat de mens Jezus lang geleden letterlijk, met hetzelfde lichaam en dezelfde cellen en organen terug het leven in kwam en nog steeds leeft. Dat hij leeft is dan een werkelijkheid die niet de onze is, maar toch. Oké, schrijf me nu niet direct af, maar ondertussen laat ik twee gedachten toe. Als eerste denk ik ‘wat maakt het uit, het is toch een tof verhaal?’ En als tweede denk ik ‘volgens mij moet ik vooral het verhaal het verhaal laten en er niet teveel theorie en wetenschap van maken, geen droge stof en levenloze overtuigingen’ (pun intended). Wat dat betreft is het beter om niet te weten, niet te beweren, niet mezelf vast te zetten in een overtuiging die er niet toe doet.

Ken je de uitdrukking apofatische theologie? Het is een theologie die vooral zich niet uitspreekt over God. Eigenlijk spreekt het zich alleen uit over dat wat je niet over de goede God, of het goddelijke kan zeggen. Geloof is geen intellectuele exercitie, hoe al die speudo-religieuze conservatieve wetenschappers proberen te beweren met alle bewijzen dat dit echt is gebeurd, en dat echt is gebeurd en dat het 100% zeker is dat het zo en zo zit. Ze hebben er websites over volgeschreven, geven naarstige werkjes erover uit, verpakken het hip in het een of andere kleurige magazine. Het mag hoor, echt. Maar het is èn heel vermoeiend (maar dat is persoonlijk), èn het zoekt geloofszekerheid door middel van wetenschappelijke systemen die over oude geschriften worden heen gelegd.

Er is een rust te vinden als je los kunt laten. Alles loslaten. Alles wat ik dacht te weten, alles wat ik wist te hebben. Alles is bij het grofvuil gezet. Het is wat rigoureus, maar het helpt wel. Met lege handen kan je op weg gaan. Met lege handen kan je iets nieuws ontvangen.

Is God er? Ik denk het, maar weet het niet zeker. En ik weet al helemaal niet hoe, wat, waar, wie God is. Ik hou mijn mond er maar bij.

Is er een leven na dit leven? Ik denk het niet, maar ik hoop er wel op, en als het er wel is dan zal het totaal anders zijn dan altijd is voorgesteld. Een hemel, die zou zomaar onder ons kunnen zijn. En een hel is een plek waar je je als mens nu in kan zijn opgesloten en waar het vuur van geblust zou moeten worden.

Is er redding nodig? Jazeker, dat denk ik wel, maar van hele andere dingen dan ik vroeger leerde. Het lijkt me bijvoorbeeld erg noodzakelijk dat ik gered word uit mijn egocentrische wereldbeeld.

Als pelgrim moet je ook niet teveel meesjouwen. Niet teveel overtuigingen en zeker geen zware bibliotheek theologische standaardwerken die uiteindelijk, zo blijkt in de praktijk van menig prediker, vooral een mooie wandvulling geven in plaats van het leven in de ziel voeden en je helpen een waarachtiger mens te worden. Vaak wordt vergeten dat het vaak beter is te zwijgen over God dan Hem overal maar bij te trekken en de Almachtige een speelbal wordt in het debat binnen kerkelijke kringen, of God als pion te gebruiken in het spel van je eigen ideologie.

Dus ja, weer terug bij die eerste vraag. Ben ik een gelovige? Ja, want ik geloof dat de overtuigingen en verhalen van de oude traditie een bron van hoop zijn op dat het kwaad niet het laatste woord heeft, dat liefde overwint, dat er intrinsieke goedheid in de mens is ingebouwd, dat ieder mens zijn strijd met het kwaad heeft te strijden, dat er hoop is op een goede toekomst.

Ik ben blijvend geïnspireerd door deze Jezus, waarvan de christelijke traditie zegt volgeling te zijn. Was ik maar meer als hij dan zou ik mezelf meer opofferen, dingen prioriteit geven die er echt toe doen, niet vastzitten aan regels en voorschriften, kwaad met goed beantwoorden, liefde leven, geen haat en afgunst kennen. Laat de gedachte eens binnenkomen dat als jij en ik meer zouden leven zoals Jezus leefde, en volgden wat Jezus leerde, dat dan toch echt de wereld al mooier wordt? Dat vind ik een mooie en inspirerende gedachte. Daarin ben ik een hartstochtelijk gelovige.

Verder wil ik me bescheiden opstellen. Je mag het twijfel noemen, je mag het eigenwijsheid noemen. Maar ik wil vooral de ruimte open laten. Het is al lastig om het leven te leven volgens de meest eenvoudige uitgangspunten van deze Jezus, dat nederigheid de hoogste weg is die je kunt gaan. Laat al die vermoeiende systemen maar liggen. Vertel me mooie verhalen die me helpen om over de huidige wereld heen te kijken, die een blik voorbij de horizon geven, die op hun manier licht schijnen in de donkere wereld van de ziel.

De verbinding met de hemel of het goddelijke is geen intellectuele stap. Van God moet je geen ‘standpunten’ verwachten. Van God moet je niet verwachten dat hij het met je eens is en dat je het deze keer echt goed hebt gezegd en je opponent een goede hak hebt gezet! Het zou zomaar kunnen dat je de hemel op andere momenten kunt raken. Je loopt verfrist weg en je weet niet waar het van kwam. Je had echt contact met een medemens, je zag de duisternis in een ander zijn leven en je bent er binnengestapt, je zat zelf in het midden van een storm en iemand anders bracht er licht binnen. Of iets heel anders. God is niet op commando te vinden.

Als de apostol Paulus in gesprek is met filosofen uit zijn tijd beschrijft hij dat God dichtbij is, maar dat hij alleen op de tast te vinden is (lees het). Dat vind ik een mooie beschrijving. Daar kan ik wat mee. Omdat ik er eigenlijk helemaal niets anders mee kan dan gewoon voortploeteren op de tast. In de hoop ooit het goddelijke aan te kunnen raken.